Terugkerende gedragspatronen

‘Your task is not to seek for love, but merely to seek and find all the barriers within yourself that you have built against it.’ De Perzische dichter Rumi omschreef het achthonderd jaar geleden al zo mooi: we bouwen zelf onze obstakels naar liefde en geluk. Meestal kennen we onze eigen fouten wel: op de verkeerde mannen vallen, verslaafd zijn aan alcohol of roken, liegen, faalangstig zijn of agressief uit de hoek komen. Patronen waarvan we weten dat ze ons uiteindelijk geen vrede en voldoening brengen, en waar we vaak tevergeefs van af proberen te komen.

Hoe komt het dat die patronen zo hardnekkig zijn? Wat is dat zelfgebouwde obstakel waar we steeds opnieuw tegenaan botsen? Waarom lukt het maar niet om erlangs, erover en ervan af te komen? De oplossing is niet zo makkelijk te vinden, want jezelf confronteren met de moeilijke dingen in het leven doet nu eenmaal niemand graag. Tot je op een punt komt dat je voor de derde keer ontslagen bent of je partner bij je dreigt weg te gaan. Of misschien is het subtieler, voel je een onvrede die niet langer te stillen valt met een mooie reis of een nieuwe keuken. Je beseft dat er niet langer íéts moet veranderen, maar dat jíj moet veranderen.

Samskara’s: onbewuste overtuigingen

De diep ingesleten gedragspatronen die zo diep zijn ingesleten in ons dagelijks leven worden in de yogafilosofie samskara’s genoemd, uit het Sanskriet sam (compleet of verbonden) en kara (actie of oorzaak). Samskara’s ontstaan door overtuigingen die je ooit hebt opgedaan, zoals het bekende ‘ik ben niet goed genoeg’.
Conditioneringen die zichzelf eindeloos herhalen en daarmee diep in onze dagelijkse gewoonten zijn binnen gekropen. Zó diep dat ze vanuit ons onderbewustzijn onze identiteit bepalen en hoe ons leven eruitziet. Samskara’s kunnen zowel positief als negatief zijn, maar omdat de positieve ons meestal niet in de weg zitten en de negatieve veel meer impact hebben, focussen we hier op het aanpakken van onze negatieve conditioneringen.

Zo’n negatieve samskara ontstaat vaak naar aanleiding van een gebeurtenis in onze jeugd waar we een onbewuste overtuiging aan hebben gekoppeld. Bijvoorbeeld tijdens de zwemles: als je de enige bent die niet onder water durft, kan de overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ ontstaan. Deze sterke overtuiging blijf je onbewust in allerlei verschillende situaties in je leven herhalen, waardoor je een patroon creëert waarmee je jezelf steeds saboteert op momenten dat je wilt presteren. Je bent diep van binnen gaan geloven dat je eigenlijk niet goed genoeg bent. Daarom onderneem je voortdurend acties om dat gevoel te vermijden, die akelige afwijzing dat je inderdaad niet goed genoeg zou zijn. Dus je gaat óf nooit meer zwemmen, óf je wordt de beste zwemmer die er bestaat. Maar beide houden de samskara en daarmee de pijn in stand, omdat je nu eenmaal nooit ‘goed genoeg’ zult zijn als je daar niet zelf in gelooft.

Het veranderen van je samskara

Yoga biedt handvatten om je samskara’s op te speuren en te onderzoeken, om ze daarna te vervangen door liefdevollere patronen. Deze benadering is sterk verbonden met Iyengar yoga. Nanda Peek, senior teacher en medeoprichter van het Iyengar Yoga Instituut in Amsterdam: ‘In mijn lessen zie ik dat iedereen zijn eigen manier heeft om te ontwijken. Het gaat juist om wat je níét kunt, want daar hou je de dingen verborgen of verstopt. Met yoga ga je op zoek naar waar het niet werkt, waar je slap bent, waar je je stijfheid laat zitten, en niet waar je al goed in bent. De uitdaging is om de gebieden die je nog niet kent te doorgronden, want daar liggen de geheimen, kansen en mogelijkheden. Het is belangrijk dat je leert om niet zoveel aandacht te besteden aan je pijn of ongemak en het gewoon te voelen en te accepteren. Angst en ongemak leven bij de gratie van dat je ze weg wilt hebben. Als je het ongemak echt toelaat, ontspant het en ontmasker je alweer een heel stuk. Juist het fysieke ongemak van de yogahoudingen kan de acceptatie van pijn en lijden vergroten. Ik laat zelf nooit iemand wegkomen met “ik kan het niet”. Ik probeer altijd iets te vinden waardoor de persoon voelt: zo kan ik er wel aan werken. Je hoeft het niet helemaal te kunnen, je kunt ook een begin maken.’