Volgens de yogafilosofie dood je geen levende wezens en steel je niet – dus ook niet van de aarde. Toch sterven dieren massaal uit door ons toedoen. Het goede nieuws: er zijn veel manieren om weer voor de planten en dieren te zorgen. Klein beginnen helpt al; ook in een minituin of op een balkon kun je groen doen. 

Het gaat niet goed met de biodiversiteit op aarde. Volgens een in mei 2019 verschenen rapport van de Verenigde Naties is het uitsterven van dieren, insecten en planten zelfs een nog grotere bedreiging voor het leven op aarde dan opwarming of CO2-uitstoot. Op dit moment wordt een kwart van alle dieren in z’n voortbestaan bedreigd. In totaal: één miljoen soorten. Wereldwijd worden bomen gekapt en dreigen natuurgebieden te verdwijnen. Wat kunnen we hier zelf aan doen?

‘De rapporten van wetenschappers over hoe slecht het gaat, zijn schrikbarend,’ bevestigt Hanne Tersmette. Ze is boswachter van Natuurmonumenten bij het Naardermeer en werkt mee aan de OERRR Wilde-bloemenactie. Want we hebben bestuivers nodig, al is het maar voor onze eigen voedselvoorziening. Om de wilde bloemen en daarmee de insecten en vogels in ons land te helpen, kan iedereen via natuurmonumenten.nl een gratis pakketje bloemzaadjes aanvragen. Hanne: ‘Sinds de documentaire van Al Gore (An Inconvenient Truth, 2006, red.) weten we hoe we ervoor staan, maar er gebeurt nog steeds veel te weinig. Het is moeilijk om de samenleving te veranderen.’ Toch is verandering mogelijk, gelooft ze: ‘We hebben nu deze Wilde-bloemenactie om mensen bewust te maken van het belang daarvan. Heel mooi hoe hierop wordt gereageerd. Mensen bellen ons op: “We hebben een groot stuk gras, wat kunnen we het beste doen?”’

Schutting of heg?

Ook probeert Natuurmonumenten de eigen natuurgebieden zo in te richten dat ecosystemen de kans krijgen. Hanne geeft een voorbeeld: als er licht op de bodem kan vallen, kunnen er varens groeien, waar insecten op af komen, en dat trekt weer vogels aan. ‘Wij adviseren boeren over akkerbloemen in weilanden, en we adviseren gemeenten over hun bermen. Ook wat je in je eigen tuin doet is belangrijk. Onze eigen keuzes zijn een wezenlijk onderdeel van een oplossing voor de crisis waarin we zijn beland.’

Zet je een schutting neer of plant je een heg? Kies je tegels of bloemen? Een insectenkastje erbij? ‘Als je zelf een mooi plekje creëert waar planten kunnen groeien, waar bijen en vlinders kunnen leven, doen de buren dat misschien ook. Met kleine dingen draag je samen werkelijk bij. In Rotterdam heeft een stadsboswachter in samenwerking met de gemeente de bermen op een andere manier gemaaid, zodat er meer ruimte is voor wilde bloemen. Dit jaar zien we daar al meer vlinders.’

Tegelwippen

Ook de beweging die zich The Pollinators noemt, ‘de bestuivers’, deelt bloemzaadjes uit. ‘Biodiversiteit heeft ook te maken met de manier waarop we ons verhouden tot de natuur. Hoe we ons landschap inrichten, onze landbouw. Onze steden. Bloemen zijn een goed begin, want die vindt iedereen leuk, of je nu rechts ben of links,’ aldus Tom van de Beek, oprichter van The Pollinators, ecopreneur en lid van het Natuurcollege van Irene van Lippe-Biesterfeld. ‘Met The Pollinators doen we ook aan guerilla gardening, boomplantacties, ‘tegelwippen’, en in de herfst organiseren we het Tree Fest festival. We willen zo veel mogelijk mensen hierbij betrekken. Als je bloemen zaait in je tuin, ziet hoe ze groeien, hoe er hommels op af komen – dat hele proces zorgt er ook voor dat je interesse in de natuur groeit. Op deze manier kunnen we ons weer werkelijk verbinden met die natuur, en werkelijk om haar gaan geven.’

Verbinding is de essentie van de oplossing: zien hoe belangrijk de natuur is, hoe mooi, en hoezeer we haar nodig hebben, voor ons voedsel en voor schone lucht. Tom: ‘Ook ons voedselsysteem en de monocultuur in de landbouw moeten op den duur veranderen.’ Zelf is hij een pleitbezorger voor voedselbossen (zie kader). ‘Op het Tree Fest festival kunnen we met vijfhonderd bezoekers in één dag een heel voedselbos aanplanten. We kunnen mensen laten zien hoe het werkt. We starten een beweging, en komen uiteindelijk op het kantelpunt: het punt waarop ook bedrijven en de overheid beter voor de aarde gaan zorgen.’

Groen dak

Op een andere manier werkt architect Nina Sickenga aan meer biodiversiteit. Met haar bedrijf Moss Amsterdam zorgt ze voor groen in en óp gebouwen. ‘Wij creëren kantoortuinen, maar ook groene terrassen, daktuinen en begroeide gevels. Gemeenten gaan steeds meer het belang hiervan inzien. Net als voor waterafvoer, zijn er subsidies beschikbaar voor het aanleggen van een groen dak met een hoge diversiteit aan flora en fauna.’

Bij nieuwbouwprojecten is groen in de architectuur al bijna een vereiste, legt ze uit. ‘Toen we met Moss begonnen, was het nog een luxe. Nu begint een groen terras of dak bijna een must te worden.’ In sommige steden worden er groene eisen gesteld vanwege luchtvervuiling en smog – planten en bomen helpen daartegen. Sickenga: ‘In Parijs, bijvoorbeeld, moet er groen in nieuwe panden worden verweven. Je ziet ook dat steeds meer hotels willen vergroenen. De eerder genoemde Pollinators worden onder andere gesponsord door warenhuis De Bijenkorf; dat soort ontwikkelingen vind ik hoopgevend.’

Leven maken

Annick de Witt is wetenschapper, change maker en yogi. Ze onderzoekt onder andere de transformatie naar een meer duurzame samenleving. ‘De Nederlandse natuur staat stevig onder druk. Er is goed milieu- en natuurbeleid nodig om het tij te keren. Maar ik geloof dat we ook zelf een steentje kunnen bijdragen.’ Annick houdt zich bezig met permacultuur. Ze zegt: ‘Haal een conifeer weg en plant daarvoor een fruitboom in de plaats. Of gele kornoelje bijvoorbeeld, die prachtige boom die al in februari bloeit. Hiernaast past het helemaal in een yogi lifestyle om bewust te eten. Plant rucola op je balkon, dat groeit supermakkelijk, en dan hoeft het niet vervoerd te worden en niet drie dagen in plastic in de koeling van de supermarkt te liggen.’

Ze ziet het filosofischer dan alleen bloemen planten of biologisch eten: ‘Het gaat echt om méér leven brengen, leven uitnodigen. Met yoga doe je dat eigenlijk ook: je brengt meer leven in je lichaam. Dezelfde wakkerheid of hetzelfde bewustzijn kun je in je omgeving brengen. Onder de stoeptegels, in je eigen tuin, om je heen. We kunnen allemaal een habitat creëren waarin organismen gedijen in plaats van het loodje leggen. Als je een bloeiende plant in je tuin zet, zit er binnen een kwartier een bij op. Dat is magisch om te zien. Leven trekt leven aan. Als meer mensen dat doen, ontstaat er een netwerk van levendigheid.’

Dit kun je zelf doen

• Bloemenzaadjes opvragen bij OERRR of The Pollinators en in het voorjaar zaaien, natuurmonumenten.nl/kinderen/wilde-bloemen, thepollinators.org
• Je tuin insectvriendelijk maken, milieucentraal.nl/in-en-om-het-huis/tuinieren/tuinontwerp
• ‘Tegelwippen’: de stoeptegels langs de muur van je woning mag je eruit halen, hiervoor in de plaats kun je bloemen planten
• Politiek stemmen op partijen die natuurbescherming belangrijk vinden
• Biologische groenten en fruit kopen: landbouwgif is een grote boosdoener voor biodiversiteit
• Geen producten kopen waarvoor bij de productie elders ter wereld bossen onverantwoord zijn gekapt. Bossen worden gekapt om hout, papier, palmolie en soja te produceren, en voor mijnbouw