Dharma is wat de yogi’s zien als het lot. Het lot bestaat dus, en is het best te omschrijven als het levenspad dat ieder mens moet bewandelen om spiritueel te groeien. Leven in harmonie met je dharma wordt al duizenden jaren gezien als weg naar geluk en innerlijke rust. Uiteindelijk zal dit leiden tot verlichting, maar je moet er wél iets voor doen. 

Dharma

Jouw leven is al helemaal uitgestippeld: de uitdagingen, de lessen en jouw taak – alles ligt vast. De gemiddelde Nederlander zal bij het horen van deze uitspraak zijn schouders ophalen en denken: ‘Ik bepaal toch zeker zelf hoe mijn leven verloopt?’ Voor Indiërs is het juist heel normaal om een levenspad te bewandelen, alleen noemen zij het geen levenspad, maar dharma.

Wat is dharma?

De term dharma is afkomstig uit het Sanskriet en betekent letterlijk ‘de drager’ of ‘de ondersteuner’. Dharma kan verwijzen naar de voorschriften en de leer van Boeddha, maar ook naar het bewandelen van je levenspad en doen wat er nodig is. In het hindoeïsme heeft de term dharma vooral betrekking op ‘juist handelen’: handelen op de juiste manier, op het juiste moment en in harmonie met de universele wetten van de menselijke natuur. Dat klinkt een beetje vaag, maar eigenlijk is het heel simpel. Alles en iedereen heeft zijn of haar dharma: het vervullen van plichten die horen bij dit leven. Zo is ‘schijnen’ de dharma van de zon, en ‘stromen’ de dharma van een rivier. Het volgen van zo’n levenspad gaat er niet om groots en meeslepend te zijn; het gaat erom dat het klopt bij jouw karakter, bij jou.

Maximaal groeien

Het leven van je dharma is niet vanzelfsprekend. De meeste mensen leven zonder een doel voor ogen te hebben en zonder zich bewust te zijn van de zin van het leven. En het hebben van een specifieke opdracht in dit leven, staat al helemaal ver van ons af.

Het bekendste voorbeeld van je dharma volgen, is misschien wel het begin van de Bhagavad Gita, een van de belangrijkste boeken in het hindoeïsme. De vedische prins Arjuna kijkt uit over de uitgestrekte vlakte van Kurukshetra, waar elk moment een hevige veldslag kan losbarsten. Een veldslag waar hij als soldaat aan deel moet nemen, maar waarvoor hij liever zou weglopen. Op het moment dat Arjuna het strijdtoneel wil verlaten, verschijnt de god Krishna. Hij legt aan Arjuna uit wat zijn dharma is en bevrijdt de prins op die manier van zijn twijfel. Samen met Krishna trekt Arjuna alsnog ten strijde. Dit beroemde verhaal leert ons dat je bepaalde dingen te doen hebt in dit leven en dat het innerlijke rust brengt als je jouw levenspad, jouw dharma volgt.

Dat wil niet zeggen dat het leven dan makkelijk en vanzelfsprekend is. Je ziel heeft de levenslessen, de dharma, uitgekozen om je maximaal te laten groeien gedurende dit leven. Of jij er een label ‘vervelend’ of ‘ongewenst’ op plakt, maakt voor je ziel niet uit. Die weet namelijk dat die les op dat moment optimaal is voor jouw groei. Misschien heb je een moeilijke relatie met jezelf of met een familielid, of lukt het je maar niet om de liefde van je leven te vinden? Al die dingen maken deel uit van jouw dharma. Je kunt de les negeren en ervoor weglopen, maar hij blijft terugkomen totdat je er wijzer van bent geworden. Waarom heb je anders de innerlijke kracht gekregen om deze uitdaging aan te gaan?

Als je in de penarie zit, wanhopig naar boven kijkt en vraagt: ‘hoe dan?’, kan het idee van dharma een geruststelling zijn. Dan kun je wellicht bedenken dat wat er gebeurt, misschien wel het beste is wat je kan overkomen. Op dat moment zie je dat meestal niet, maar als je er jaren later op terugkijkt, blijkt dat vaak het geval.

Dharma als leidraad voor het leven

Hoe doe je dat dan, je dharma volgen? Veel mensen beginnen hun zoektocht naar een bepaald doel of een zekere vervulling in hun leven met yoga, meditatie of een andere vorm van spirituele beoefening. Starten met sadhana, ofwel je spirituele beoefening, is dan ook de eerste stap bij het vinden van je dharma. En het klinkt misschien gek, maar geen duidelijk doel hebben en het even helemaal niet weten, kan precies zijn wat jouw dharma je te doen geeft. Want dat gebrek aan richting zet je juist op het spirituele pad. Gelukkig kent dharma ook tien wetten, die, net zoals de tien geboden in het christendom, fungeren als leidraad voor het leven, en die je zullen leiden naar zelfverwezenlijking:

1. Onderwerping (aan het Allerhoogste, wie of wat dat voor jou dan ook is)
2. Het vergelden van het kwaad met goed (vergeven)
3. Matigheid (een simpel bestaan leiden)
4. Reinheid (van zowel lichaam als geest)
5. Braafheid (trouw zijn aan je partner)
6. Het beteugelen van de zinnen (je seksuele behoeften)
7. Kennis van de heilige boeken
8. Kennis van je hogere zelf
9. Waarheidsliefde (de waarheid vertellen)
10. Beheersing van woede en boosheid

Om werkelijk op een diepe laag verbinding te kunnen maken met je hogere zelf, is echter meer nodig dan het in acht nemen van een aantal voorschriften. Een minder bekend stukje van het bewandelen van het eigen dharmapad is: leren voelen wat er diep in je gehoord wil worden. Diep voelen wat er echt nodig is om je volle potentie te leven en contact te maken met jezelf: wat is nu voor mij de waarheid?

Dat doe je keer op keer, want die waarheid verandert steeds. Wellicht heb je een paar jaar geleden bedacht dat een bepaalde levensovertuiging perfect bij je past, maar als je niet innerlijk blijft checken of dit nog wel klopt, mis je misschien een prachtig nieuw inzicht, een kans of een afslag die op je ligt te wachten. Als je iedere keer weer afstemt op jezelf, creëer je een innerlijk pad van eenheid in samenwerking met je ziel. Dan hoeft kennis en inspiratie ook steeds minder van buitenaf te komen, omdat alle rijkdom en wijsheid die je nodig hebt al in je zit.

Iedere dag oefenen

Waarschijnlijk sta je niet dagelijks op met het idee: vandaag ga ik werken aan mijn dharma. Maar volgens de yogatraditie is dit wel de bedoeling. Want om verlichting te bereiken – het uiteindelijke doel – is spirituele groei nodig.
Normaal gesproken groeien we in evolutietempo. Denk dan aan leven, na leven, na leven. Je hoeft je dus niet te haasten. Maar de huidige tijdsgeest en de energie die nu op aarde heerst, bieden veel mogelijkheden om versneld te groeien. Ga je dan verlichting bereiken in dit leven? Dat kan. Je moet er alleen wel iets voor doen. En wat je moet doen, is zo eenvoudig dat je het al snel over het hoofd ziet: doe je sadhana. Ook als je het druk hebt, als je kind ziek is of als je eigenlijk geen zin hebt. Juist dan. Het is een uitdaging om dag na dag ‘ja’ te zeggen tegen jezelf en je sadhana. Zeker in het begin, omdat het dan nog niet zo duidelijk is waarom je oefent. Je voelt je lekker en dat is een mooie bonus, maar verlichting?
Echt van binnen voelen ‘yes, dit is mijn pad!’, is maar voor weinig beginners weggelegd. Soms moet je gewoon aannemen dat iets voor je gaat werken. Vele goeroes zijn je voorgegaan en een heel nuchtere les die zij vaak meegeven, is: fake it until you make it. Voel je je ruggengraat nog niet tintelen als je een meditatie op je wervelkolom doet? Probeer het je dan voor te stellen. Ook als je al een tijdje bezig bent met yoga en meditatie kan het zijn dat je even niet meer weet waarom je het ook alweer doet. Het kan dan helpen om wat afstand te nemen, bijvoorbeeld door op vakantie helemaal niks met yoga te doen. Zodra je thuis komt, roept je yogamatje je vanzelf wel weer.

Verkeerde afslag

Als het je lukt om te leven volgens de tien wetten van de dharma en om iedere dag je sadhana te doen, bevind je je nog niet automatisch op je levenspad. Een graadmeter om te bepalen of je op de juiste weg bent, is je innerlijke rust. Voel je je doorgaans opgewekt, heb je plezier in het leven en kun je bij jezelf rust, stilte en liefde vinden? Met andere woorden: stroomt het? Als het antwoord op deze vragen ‘ja’ is, dan leef je in harmonie met je dharma.

Is dat niet het geval, dan ben je misschien gewoon een keer met het verkeerde been uit bed gestapt. Of je zit een weekje niet zo lekker in je vel. Maar als dat mèèèèèèh-gevoel wekenlang overheerst, dan heb je misschien een verkeerde afslag genomen. Geen paniek! Als je stil bent, luistert en dicht bij jezelf probeert te zijn, dient je pad zich vanzelf weer aan.

Mindfulness, zachte yogahoudingen en meditatie op de ademhaling zijn oefeningen die je kunnen helpen om dieper verbonden te raken met jezelf, je spirituele pad en je dharma. Maak dat vooral niet te groot, spiritueel ego ligt voor iedere yogi op de loer. Ben je de verbinding met jezelf even kwijt, begin de dag dan met je gebruikelijke yogahoudingen, maar doe ze twee keer zo langzaam en zorg ervoor dat je geen ademhaling mist. Mediteer, ook op momenten dat het onlogisch lijkt. Kies de langste rij bij de kassa en… adem. Poets je tanden met aandacht. Hang met aandacht de was op. En ja, je kunt zelfs met aandacht de groenbak buiten zetten. Het leven lijkt soms een aaneenschakeling van dezelfde dingen, maar als je echt je aandacht erbij hebt, is elk moment nieuw. Probeer tijdens het douchen bijvoorbeeld eens of je de aanraking van het schuim op je huid kunt voelen. Dus niet vanuit de hand die jou inzeept, maar vanuit de huid die de aanraking ontvangt. Draai het om, voel wat er werkelijk gebeurt en elk moment is nieuw. En in dat nieuwe moment, kun je veel beter voelen wat je levenspad, jouw dharma nu van je vraagt.

Lees ook: ontdek je dharma in zes stappen