Asana’s, ademoefeningen, meditatie: het zijn allemaal stapjes op het pad naar verlichting. Wil je je ‘yogareis’ nog meer verrijken? Bezoek dan eens een satsang, een filosofische bijeenkomst die een diep spiritueel effect kan hebben.

Luisteren naar de verhalen van een verlichte leraar: het gebeurt al zo lang als er grote meesters zijn. Al duizenden jaren. Kijk maar naar Jezus, zittend tussen zijn twaalf discipelen. Of Boeddha die met zijn leerlingen bij de bodhiboom mediteert. En het gebeurt nog steeds, ook binnen de yogatraditie. Satsang heet dit in het Sanskriet.

Het is 1999 als Yoganand (Chris) Gerritsen en Ishwari (Dorien) van den Berg hun eerste satsang bijwonen. ‘We woonden pas twee weken in Ellecom, waar we het Ananda Yoga Centrum waren begonnen. Op het schoolplein sprak een van de moeders ons aan. Er zou een yogameester naar het dorp komen, ene Sri Vasudeva uit Trinidad. Of we zin hadden om naar de bijeenkomst te gaan,’ vertelt Yoganand. ‘Wat moeten we dáár nou?, dachten we als nuchtere yogi’s. Maar we gingen. Was het niets, dan waren we zo weer thuis.’ Die middag veranderde hun leven. ‘Eerst was ons yogapad een langzaam stijgende lijn, daarna een rechte lijn omhoog.’ Hij stopt even. Dan, geëmotioneerd: ‘Ik kan het moeilijk uitleggen, maar tijdens die satsang brak mijn hart open. Het was zo bijzonder, zo overweldigend.’

Miniverlichting

Sat is Sanskriet voor ‘waarheid’, sanga betekent ‘samen zijn’. Zoals vaker bij de Indiase filosofie heeft dit meerdere betekenissen. Gewoon, zoals het er staat: in een groep luister je naar de waarheid. Maar het betekent ook: samen zijn met de waarheid in jou. En dat is het doel van de satsang, vertelt Ishwari. ‘Door de satsang verandert je bewustzijn. Los van de ups and downs van alledag. Zo kom je in een zuivere, pure staat, een staat van Waarheid.’ Sjonge, de Waarheid. Met een hoofdletter nog wel. Dat klinkt fantastisch én vaag tegelijk. Yoganand lacht, regelmatig ziet hij leerlingen met opgetrokken wenkbrauwen. Hij legt uit: ‘In de spiegel zien we alleen ons lichaam. Die identificatie is heel sterk. Zo sterk, dat we denken dat we ons lichaam zíjn. Daardoor vergeten we wie we écht zijn. Onze eeuwige natuur, het goddelijke in onszelf.’ Maar God is toch zo’n man met een baard?, krijgt hij vaak terug. ‘Dat snap ik, want met die beperkende gedachte zijn we opgegroeid. Ook ik, als katholiek jongetje. Maar volgens de yogatraditie is God noch man of vrouw, noch vind je ’m buiten jezelf. God is het Licht in jou.’

In de satsang kom je in contact met dat Licht. Op zo’n moment voel je je één, met jezelf en de wereld om je heen. Je bent niet na elke satsang – poof! – verlicht, maar je vangt wel een glimp van de Waarheid op. ‘Je voelt dat er meer in het leven is,’ vult Ishwari aan. ‘Meer dan de dagelijkse gang van eten, drinken, werken, slapen, vrijen. Dat werkt bevrijdend.’

Via de goeroe

Satsangs zijn er in allerlei vormen. Van intieme groepjes in huiskamers en yogascholen, tot wel duizenden mensen die samenkomen in stadions of congrescentra. Zoals vorig jaar oktober, toen de vrouwelijke goeroe Amma de Expo Houten aandeed. Maar is elke spirituele bijeenkomst een satsang? Nee, dat niet. Er is één voorwaarde, legt Yoganand uit. ‘De groep moet in contact staan met een satguru¸ een verlichte yogi. Geen verbinding, geen satsang.’

De satguru is nodig om zijn hogere, spirituele energie over te dragen aan anderen. Die overdracht heet shaktipat. Volgens Ishwari zit deze energie in ons allemaal verstopt, alleen slapend. ‘Je hebt een satguru nodig om die innerlijke kracht en inspiratie wakker te maken. Alleen iemand die elke dag in die energie leeft, kan je hart raken.’ De satguru hoeft niet per se live aanwezig te zijn. Kijk maar naar de satsangs van de populaire goeroe Mooji op Mooji.tv. Ook Sri Vasudeva, de leraar van Yoganand en Ishwari, zendt regelmatig online streams uit. Sterker, het Veluwse echtpaar vormt zélf een tussenschakel van zijn energie. ‘Wij zijn instrumenten en geven in onze satsangs zijn energie door,’ verduidelijkt Ishwari.

Toch wil Yoganand meteen een misverstand ondervangen. ‘Het klinkt zo een beetje sektarisch, hè. Dat is het niet. Een satguru werkt altijd vanuit vertrouwen, nooit vanuit afhankelijkheid. Hij zet je in je kracht. Via hem doen wij hetzelfde met onze leerlingen.’

Diepere beleving

Oké, satsang helpt je om een gevoel van eenheid te ervaren. Maar wacht eens even, yoga betekent toch ook eenheid, de eenwording van lichaam en geest? Wat voegt satsang dan toe aan de sessies op je mat? Yoganand: ‘Energetisch zijn asana’s een “lagere” yogavorm, omdat ze de focus leggen op je lichaam en in mindere mate op je geest. Ze helpen je aarden, je wordt er kalm van. Meditatie gaat al een stap verder. En satsang is eigenlijk actieve meditatie. Je komt sneller in een diepere beleving. Door wat we doen, maar ook door de verbinding met de groep.’

Je kunt zelfs satsangs bijwonen zonder ooit in een Hond, Kameel of Berg te hebben gestaan. Zo kent de Advaita Vedanta stroming helemaal geen oefeningen. Deze kennisyoga (Jnana yoga) gaat om zelfonderzoek en kennis verzamelen. De satsang is dan een soort filosofieklas, waar je antwoorden op De Grote Vragen krijgt. De leerling vraagt, de meester antwoordt.

Zing je hart open

De invulling van een satsang kan verschillen, maar dit staat vaak op het programma:

• Opening. Vaak met de OM-klank.
• Voordracht. Een inspiratietekst, geschreven door de satguru.
• Kirtan. Samen mantra’s of bhajans (spirituele liederen) zingen. Eventueel begeleid met muziekinstrumenten, zoals een harmonium of gitaar.
• Meditatie. Begeleid door de yogadocent of satguru.
• Afsluiting. Nog een mantra of bhajan zingen.

Zo ook bij de satsangs van Yoganand en Ishwari, die ongeveer anderhalf uur duren. ‘Elke satsang geven we een thema mee. Van Moederdag en kerst tot dankbaarheid, relaties of onvoorwaardelijke liefde. Alles wat in het leven speelt,’ zegt Ishwari. Chanten is een belangrijk onderdeel van elke satsang. Wie de paniek van ‘maar ik kan helemaal niet zingen’ al voelt opborrelen, hoeft zich geen zorgen te maken, lacht ze. ‘Wel of niet kunnen zingen, daar gaat het niet om. Samen zingen is sowieso gezellig, maar belangrijker: het maakt de hogere energie in jezelf los.’ Zij chanten mantra’s en bhajans. Mantra’s bestaan uit heilige woorden of klanken, bhajans zijn goddelijke, spirituele liederen. Het Sanskriet hebben ze gemeen. Die oude Indiase taal heeft zelfs een magische uitwerking op de geest, vertelt Yoganand. ‘Elke letter heeft een geluidstrilling die resoneert met onze chakra’s, de energiecentra in ons lichaam. Zingen in het Sanskriet brengt je chakra’s tot leven.’ En dat zie je ook. ‘Zodra de energie loskomt, dein je vanzelf mee of begin je spontaan te klappen. Dit gebeurt ook bij mensen die het aanvankelijk spannend vonden. Mooi om te zien.’En dan de meditatie, ook een vast een onderdeel. Ishwari: ‘Via zijn blik en aanrakingen draagt de satguru zijn energie over. Maar ook via zijn stem. Daarom zetten wij een geleide meditatie van Sri Vasudeva op. Na de klanken van het chanten kom je nog gemakkelijker in de stilte in jezelf.’

Wat je na een satsang als ‘Waarheid’ ervaart, is natuurlijk persoonlijk. Liefde, ontroering, kalmte, dankbaarheid… ‘Satsang gaat altijd over je innerlijke beleving. Je mind komt tot rust, het is een gevoel van thuiskomen.’

Je eigen satsang

Heb je een verlichte leraar die jou begeleidt op het yogapad, dan sta je misschien wel te trappelen om deze energie te delen en anderen te inspireren. Waarom wachten tot je satguru naar Nederland komt? Doe ’t zelf en organiseer je eigen satsang. Checklist voor je eerste bijeenkomst:

• Kies een rustige ruimte. In een yogaschool is fijn, maar je huiskamer kan ook een prima plek zijn.
• Bepaal een thema. Het hoeft niet, maar het geeft je wel houvast. Welke thema’s van je leraar vind jij inspirerend? Of, waarover heb je veel geleerd? Bedenk ook wat er speelt in het leven van je deelnemers. Jonge, drukke moeders hebben andere levensthema’s dan bijvoorbeeld vijftigplussers.
• Kies een eenvoudige tekst rond je thema. Maximaal een A4’tje, zodat beginners ook geboeid blijven. Bijvoorbeeld een verhaal van je leraar, of een passage uit een spiritueel (yoga)boek. Snuffel eens rond in een spirituele winkel in de buurt.

• Selecteer vier of vijf spirituele liederen om te laten horen of (samen) mee te zingen. Zoek op Yoga by Happinez bij onderwerp op. Mantra’ en kies bijvoorbeeld voor Aad Guray Nameh, de groet aan je goeroe. Deze mantra helpt ook je hartchakra te openen en brengt je in balans.

• Bepaal de toegang. Veel kleine satsangs zijn gratis, maar een vrije gift komt ook voor.
• Zorg voor comfort. Dekens, kussentjes, meditatiekussens en stoelen, want niet iedereen mediteert graag op een kussen. En wil je wierook branden? Bedenk dat niet iedereen tegen wierook kan of de geur prettig vindt.
• Kom vooraf in tune met je leraar. Trek je vóór de satsang even terug, mediteer en voel zijn of haar energie. Vind je dit lastig, betrek je leraar dan bij je plannen en vraag hem of haar om advies.
• Bied thee of stilte na afloop. Sommige mensen vinden het gezellig om nog wat te kletsen, anderen bewaren graag de stilte en gaan liever meteen naar huis.

Illustratie: Carmen Garcia Gordillo