Als yogi’s richten we ons regelmatig tot het hart. Het is de plek waar we contact maken met onze onvoorwaardelijke liefde. Het hart is bovendien onmisbaar in ons bestaan – zonder hart geen leven. Daarom een mini-dossier over dit o-zo-belangrijke orgaan, met tips om je hart te openen én te versterken.

Geen onderdeel van het menselijk lichaam is zo bejubeld en aanbeden als het hart. Dat is niet voor niets: vind maar eens een apparaat dat zeventig, tachtig en misschien zelfs wel negentig jaar foutloos zijn werk doet. Tientallen keren per minuut, duizenden keren per dag. Dat maakt ons hart tegelijkertijd enorm kwetsbaar – één klein ‘foutje’ en het leven houdt op.

Cyclus

Het hart is een grote spier met de omvang van een gebalde vuist, en ligt net iets links van het midden in de borstkas. Om het hart zit een vlies – het hartzakje – dat het hart beschermt en ervoor zorgt dat het op de goede plek in de borstholte blijft.

Met zo’n zestig à zeventig pompbewegingen per minuut stuwt het orgaan ons bloed door het lichaam. Het bloed passeert onderweg twee maal het hart. Zuurstofarm bloed komt het hart binnen. Dat wordt vervolgens naar de longen gepompt, waar het bloed koolzuur afgeeft en zuurstof opneemt. Van de longen gaat het terug naar het hart, dat het bloed vervolgens krachtig via de aorta het lichaam inpompt.

De organen nemen voedingsstoffen en zuurstof uit het bloed op en geven afvalstoffen aan het bloed af. Het zuurstofarme bloed dat zo ontstaat, stroomt vervolgens weer naar het hart, zodat de hele cyclus opnieuw kan beginnen.

Sterker hart

In de yogaleer wordt het hart gezien als de verbinding met onvoorwaardelijke liefde. Het is de plek waar emotionele pijn en mentale spanning worden getransformeerd in meer positieve gevoelens.

Emoties hebben een direct effect op ons hart. Het kan er letterlijk sneller van gaan kloppen. Maar een Amerikaanse arts, Dr. Dean Ornish, ontdekte ook dat als we ons niet geliefd voelen, ons immuunsysteem daar onder lijdt en dat de kans op hart- en vaatziektes toeneemt. Gevoelens die toegeschreven worden aan het hart, zoals vertrouwen, erbij horen en het kunnen geven en ontvangen van liefde zijn volgens zijn onderzoek cruciaal bij een genezingsproces.

Emoties hebben een direct effect op ons hart

Een yogastroming die veel aandacht besteedt aan hoe we omgaan met onze emoties is Dru yoga. Hoe beter je je emoties leert hanteren, hoe meer je de baas wordt over je eigen leven. Dru yoga richt zich grotendeels op het hart en werkt met series waarin beweging, ademhalingsoefeningen en meditatie worden gecombineerd. Dit stimuleert de gevoelens die bij het hart horen, zoals vergeving en het voelen van liefde voor je naasten. Ook helpt het om verdriet en boosheid los te laten en je energie te richten op de positieve dingen in het leven.

Yogahoudingen waarin je achteroverbuigt, verruimen de borstkas en helpen om emoties die zich hebben vastgezet meer lucht te geven. Wetenschappers toonden aan dat geregeld yoga doen het hart sterker maakt. Het geheim zit ’m in de diepe rustige ademhaling, waardoor je hartslag daalt.

Veel voorkomende klachten

Druk op de borst

Negatieve emoties en spanningen kunnen letterlijk voelen als een zwaar gewicht dat op je drukt. Mensen met depressie hebben vaak het gevoel dat hun gevoelens worden geblokkeerd door een continue druk op het hart. Een drukkend, beklemmend gevoel of pijn op de borst kan ook ontstaan door slagaderverkalking. Er stroomt dan minder bloed door de aders waardoor zuurstoftekort kan ontstaan. Oorzaken kunnen een te hoog cholesterolgehalte of een te hoge bloeddruk zijn, maar ook roken en suikerziekte.

Hartkloppingen

Bijna iedereen kent het wel: je hart klopt even heel snel of onregelmatig. Vaak zijn hartkloppingen onschuldig, bijvoorbeeld als je schrikt of als je verliefd bent. Gebeurt het vaker, dan kan er sprake zijn van een hartritmestoornis. 

Hartoverslagen (extrasystolen)

De naam ‘hartoverslag’ is een beetje misleidend. Je hart slaat namelijk geen slag over, maar klopt een keer te vroeg. De pauze tot de volgende slag is daardoor langer dan normaal, zodat het hart meer tijd heeft om zich met bloed te vullen. Daarom is de slag daarna vaak wat krachtiger, als een bons. De oorzaak kan een hartaandoening zijn, of iets relatief onschuldigs als een heftige emotie, of teveel koffie of chocolade.

Te hoog cholesterol

Cholesterol is een bouwstof voor cellen en hormonen. Zonder cholesterol kunnen we niet leven, maar een verhoogd cholesterolgehalte kan leiden tot slagaderverkalking (atherosclerose) en dat is slecht voor je hart. Begin op tijd met een gezonde leefstijl – dat helpt om een te hoog cholesterolgehalte tot een minimum te beperken.

Hartinfarct

Een hartinfarct begint vaak met een beklemmende of drukkende pijn midden op de borst. De pijn kan uitstralen naar de bovenarmen, de hals, de kaak, de rug en de maagstreek. Vaak heb je ook last van zweten, misselijkheid of braken. Aarzel niet en schakel direct medische hulp in.

Do’s & don’ts

Doen:

• ‘Van je hart geen moordkuil maken’, ‘je hart luchten’, ‘er moet me iets van het hart’ – er zijn niet voor niets zoveel spreekwoorden die ons vertellen dat het goed is om je gevoelens te uiten.
• Laat een volle agenda niet ten koste gaan van je slaap. Een gebrek aan nachtrust verstoort de optimale werking van het hart.
• Minder vet eten, is goed voor je hart. Eet je bijvoorbeeld graag een visje, kies er dan voor om hem te grillen in plaats van te bakken in de koekenpan. Zo maak je gebruik van het vet dat al van nature aanwezig is in de vis. Extra vet toevoegen, is dan bijna niet nodig.
• We weten het al lang: bewegen is gezond. Maar hoe intensief je moet bewegen, hangt af van je leeftijd en conditie. Op het internet vind je allerlei handige rekenhulpjes die je helpen om bij het sporten je ideale hartslag te bepalen.

Niet doen:

• Wees voorzichtig met geneesmiddelen tegen astma of verkoudheid. Deze kunnen ervoor zorgen dat je last krijgt van hartoverslagen.
• Een handje noten is perfect voor vegetariërs, maar noten die je in de winkel koopt, bevatten vaak veel zout. Kies liever voor ongezouten noten om je hart gezond te houden. Even roosteren in de oven geeft extra smaak.
• Volgens de Chinese geneeskunde zijn extreme emotionele uitbarstingen een aanslag op je hart omdat ze de interne energiebalans verstoren.
• Hard sporten om een dag stilzitten te compenseren, is niet de beste aanpak. Zorg liever dat je de hele dag door beweegt. Alle kleine beetjes helpen.

Houdingen om je hart te versterken

Trataka

Emoties kunnen ons overmeesteren en je hart op hol doen slaan. Dru yoga leert ons dat als je goed met emoties om kunt gaan, je meer de baas bent over je leven. Staren naar een brandende kaars helpt om de geest te kalmeren. De diepe ontspanning die je daarna voelt, noemt Dru yoga ‘liefdevolle rust’.

1. Plaats de kaars op ooghoogte op ongeveer een meter afstand.
2. Staar zonder te knipperen of je ogen te wijd te openen naar de kaars. Als ze gaan tranen, sluit je je ogen en begin je opnieuw.
3. Oefen een paar minuten per dag.

Vishouding (Matsyasana)

Door je borst te openen en je schouders naar achteren te brengen geef je je hart meer ruimte.

1. Kom liggen op je rug. Schuif je handen onder je billen en duw je ellebogen tegen de mat.
2. Op de inademing til je de borstkas omhoog. Als het niet te belastend is voor je nek, laat je je hoofd naar achteren vallen en plaats je je kruin op de vloer.
3. Breng eerst je hoofd weer helemaal naar de borst voordat je terugkomt.
4. Blijf tien tot dertig seconden in de houding.

Wild thing (Camatkarasana)

Voor wie iets intensiever aan de slag wil met het openen van het hartgebied is dit een mooie vervolgoefening.

1. Kom in de Neerwaartse Hond en beweeg naar voren totdat je schouders boven je handen zijn.
2. Draai vervolgens naar links, til je linkerhand omhoog en schuif je linkerbeen op je rechter. Je staat nu in de Zijwaartse Plank.
3. Plaats de bal van je linkervoet achter je op de vloer, ter hoogte van je rechterknie.
4. Adem diep in en til je heupen omhoog. Op de uitademing houd je je borstkas en heupen hoog en strek je je arm richting de vloer.
5. Blijf vijf ademhalingen in deze houding en kom dan rustig terug. Herhaal aan de andere zijde.

De vijfpuntige ster

De beweging van je armen en handen in deze oefening stretcht het hartzakje, het beschermende zakje waarin je hart ligt.

1. Ga liggen op de mat, met je benen gespreid en je armen horizontaal.
2. Flex nu je polsen, de bovenkant van je hand breng je richting je onderarm.
3. In deze statisch-dynamische oefening span je al je spieren aan alsof je staat.
4. Houd de oefening een minuut of vijf aan.

Het smeltende hart (Anahatasana)

In deze Yin yogahouding laat je het gebied van het hart zacht worden en geef je je helemaal over aan de ontspanning.

1. Kom op handen en knieën.
2. Loop je handen naar voren totdat je borstkas de vloer raakt. Houd je heupen recht boven je knieën. Als het prettiger voelt zet je je handen iets wijder uit elkaar.
3. Sluit je ogen en breng je aandacht naar de ontspanning in het borstgebied.
4. Houd aan zolang het comfortabel voelt.

Beeld: Ingrid Bockting