Tegenwoordig is het normaal dat bedrijven trainingen en lezingen krijgen op het gebied van spiritualiteit. Of dat werknemers cursussen yoga of mindfulness kunnen volgen. Maar voor Sharda Nandram, hoogleraar hindoe-spiritualiteit en samenleving aan de Vrije Universiteit Amsterdam én hoofddocent op Nyenrode Business Universiteit, was het nog pionieren toen ze in 2006 samen met twee professoren, de eerste leerstoel “business spiritualiteit” op Nyenrode oprichtte. In die tijd was dat geen vanzelfsprekende combinatie.

‘Als ik kijk naar een bedrijf, is het voor mij logisch om ook te onderzoeken wat mensen drijft en verbindt’, vertelt Sharda. ‘Ik wil de hele mens meenemen en niet een stukje van een mens.’ Spiritualiteit is dus niet iets voor erbij of voor ‘na het werk’, vindt ze. Ze is een voorloper met haar standpunt. ‘Voor mij zijn sommige verbindingen vanzelfsprekend,’ zegt de hoogleraar, ‘maar niet iedereen snapt dat. Spiritualiteit is niet zweverig zoals veel mensen denken. Het draait om de vraag hoe je dicht bij je eigen natuur komt en hoe je je talenten benut. Waarschijnlijk had ik sneller carrière gemaakt als ik de term uit mijn beroepsprofiel had gehaald, want net als iedereen wilde ik graag bij een groep horen. Maar die diepere laag hoort er voor mij bij. Spiritualiteit is juist het stukje dat we missen, ook in business, eigenlijk overal waar je met menselijk gedrag te maken hebt. Uiteindelijk vond ik het belangrijker om trouw te blijven aan mezelf.’

Wat bindt mensen?

Sharda groeide op in Suriname en woont vanaf haar negentiende in Nederland. Haar studies psychologie en economie, haar missie om spiritualiteit daarin te integreren en de hindoeïstische roots van haar voorouders brachten haar waar ze nu is. Haar holistische manier van denken zat er al jong in. Sharda: ‘In Suriname was ik als kind altijd buiten. Onderweg naar school bestudeerde ik bloemen, vlinders en wolken. ’s Avonds keek ik naar de sterren en vroeg me af wat daarachter zou zijn. Ik ging naar een rooms-katholieke school en met de klas bezochten we de kerk, terwijl ik met mijn ouders juist soms naar een hindoeïstische tempel ging. Al jong had ik door dat mensen na zo’n kerk- of tempelbezoek ‘anders’ naar buiten kwamen, alsof ze daar iets beleefd hadden. Wat doet zo’n dienst met mensen, vroeg ik me af, en waarom zijn ze na een tijdje toch weer minder lief voor elkaar? Wat bindt verschillende mensen met elkaar?’

Dat verbindingsdenken is misschien ook gevoed door haar jeugd in Suriname waar verschillende religies en bevolkingsgroepen naast elkaar leven. Sharda: ‘Ook al worden dingen anders genoemd, vaak zitten er dezelfde waarden onder, zoals bijvoorbeeld het belang van eerlijk zijn. Dat komt terug in de creoolse cultuur, de Javaanse cultuur, het hindoeïsme en de moslimcultuur.’

Yogapad

Daarnaast werd haar manier van denken versterkt door haar beoefening van yoga, waar ze mee begon toen ze net in Nederland was. Sharda: ‘In ons gezin met negen kinderen – van wie ik de zevende ben – was ik het eerste meisje dat wilde studeren aan de universiteit. Op mijn negentiende begon ik in Amsterdam met psychologie. Ik woonde in Diemen. De studie ging goed, maar ik miste iets. Ik had heimwee naar Suriname, naar het gevoel van samenzijn met mijn familie, de natuur, de cultuur. Mijn lichaam was hier, maar mijn geest was in Suriname. Mijn yogareis begon vanuit heimwee. In een buurtkrantje las ik over een yogacursus die werd gegeven door een Indiase vrouw. Ik heb een proefles gedaan en dat was het begin van mijn yogapad. Er ontstond meer verbinding tussen mijn lichaam en geest, meer eenheid in mezelf. In het begin deed ik vooral de houdingen, maar al snel begon ik me te verdiepen in de yogafilosofie. Wij hebben allemaal een natuurlijke aard en yoga brengt je daarnaar terug. Wanneer je dicht bij jezelf komt, ben je overal thuis. Yoga is leven in de natuur, met de natuur en voor de natuur, zowel buiten als vanbinnen. Na ruim dertig jaar yogabeoefening heb ik nog steeds het gevoel dat ik midden in een reis zit, er zijn nog zoveel lagen van verdieping te ontdekken.’

Reiniging van de geest

De vraag is hoe ze de tijd vindt voor yoga in haar drukke leven. Niet alleen maakte ze de afgelopen dertig jaar carrière, ook gaf ze lezingen over het belang van spiritualiteit in organisaties waar men dat niet was gewend: van ministeries tot en met de brandweer en ziekenhuizen. Daarnaast bracht ze samen met haar man twee kinderen groot, die nu beiden studeren in Londen. ‘De beoefening van yoga is steeds meer geïntegreerd in mijn dagelijks leven. Ik doe niet aan yoga, ik probeer het te zijn. Voor het slapengaan besteed ik aandacht aan de reiniging van mijn geest. Een van de belangrijkste inzichten uit de yogafilosofie is het stopzetten van mentale vervormingen: dingen niet meer helder zien, omdat het ego het te veel overneemt. Voordat ik naar bed ga neem ik mijn dag door. Wanneer ik bijvoorbeeld met iemand een conflict had, visualiseer ik mezelf op een andere planeet en kijk vanaf daar naar mezelf. Waarom was ik op dat moment zo geïrriteerd? Was dat eigenlijk wel zo erg of sprak daar het ego van Sharda? Zoals een opgeblazen maag niet prettig voelt, is een opgeblazen ego voor een yogi ook niet fijn. Controle is een belangrijk aspect in mijn werk, maar het is niet altijd nodig. Door deze reflectieve reiniging kan het ik gemakkelijker loslaten.’

Wat heb je echt nodig?

Terwijl de hoogleraar streeft naar eenheid in zichzelf en daarbuiten, lijkt de buitenwereld er soms juist behoefte aan te hebben haar in een hokje te stoppen. Sharda: ‘Mensen willen vaak weten of ik nu Surinaams, Indiaas of Hollands ben. Of ik een wetenschapper ben of een yoga-beoefenaar. Nou, ik ben gewoon een mens.’ Wel is het voor haar belangrijk om zich te verbinden met haar wortels, want ook dat zorgt voor eenheid. Ze schreef er twee jaar geleden een boek over, Voel je thuis waar je ook bent. Om die wortels beter te leren kennen, verdiepte ze zich in de levensverhalen van haar Indiase grootouders en haar ouders, die emigreerden naar Suriname. Eerder maakte ze verschillende reizen naar India, ook met de kinderen, waar het gezin uiterst sober leefde, zoals ook haar grootouders leefden. Sharda: ‘Ik merk aan de verhalen van mijn kinderen dat ze alle details hebben onthouden en zich door deze reizen realiseerden hoe verwend we zijn. Ik weet zeker dat deze ervaringen ons blijven vormen en voeden. Het zijn ingrediënten voor een bewustzijn waarin je je realiseert wat je echt nodig hebt en wat niet. Geluk schuilt vaak achter soberheid.’