Zweethanden, geen gevoel meer in zijn voeten, een drukkend gevoel op de borst. Het was een zonnige dag in april toen militair Sebastiaan drie jaar geleden midden op de snelweg een paniekaanval kreeg. Via de vluchtstrook en door steeds weer een stukje te rijden, kwam hij uren later thuis. Daar stortte hij in. De bedrijfsarts van Defensie bracht hem in contact met een maatschappelijk werker, die samen met hem aan de slag ging.

Sinds zijn zeventiende werkt Sebastiaan bij Defensie, waar hij lange tijd verantwoordelijk was voor communicatieverbindingen in het leger. Tijdens zijn uitzendingen in Bosnië en Irak was het rustig en ging het vooral om het handhaven van de orde, maar in Afghanistan, in 2006, was het gevaarlijk. ‘Er waren voortdurend raketaanvallen. Later heb ik op de kaart gezien hoeveel raketten om ons heen zijn ingeslagen. ’s Nachts lag ik in elkaar gekropen in mijn tent, met een scherfwerend vest aan en een helm op. Ik was bang en sliep slecht. Sinds die tijd slaap ik met oordoppen, anders word ik wakker bij het minste of geringste geluid.’

Het ligt voor de hand om zijn paniekaanvallen – want er volgden er meer – te wijten aan deze uitzendingen, maar het ligt genuanceerder, zegt Sebastiaan in het wegrestaurant waar we hebben afgesproken. Het zal niet verbazen dat ik een gespierde man aantref. Met een hippe kuif, een snor en armen bedekt met tatoeages. Het is druk in het restaurant en dat vindt hij niet prettig, want hij is erg gevoelig voor prikkels. We zoeken een rustiger plek. Een wat oudere serveerster zet koffie neer en kijkt eerbiedig naar zijn armen vol figuren. ‘Meneer, normaal observeer ik de klanten niet uitgebreid, want dat is niet beleefd, maar naar uw mooie armen moet ik steeds kijken.’

Gezien willen worden

Sebastiaans paniekaanvallen bleken onderdeel te zijn van een burn-out. Samen met de maatschappelijk werker bracht hij zijn leven op grote vellen papier in kaart. Zo ontdekte hij dat een deel van zijn burn-out inderdaad was terug te voeren op de permanente staat van paraatheid die hij nodig had als militair, maar dat zijn alertheid en het grote gevoel van verantwoordelijkheid al van verder terug dateren.

Sebastiaan groeide op in de havenstad Den Helder. Toen hij twee jaar was, verliet zijn vader het gezin en verdween uit beeld. Zijn moeder hertrouwde, scheidde opnieuw en er kwam een derde man. ‘Het was onveilig. Steeds een vader die vertrok, een nieuwe situatie. Op de momenten dat mijn moeder geen man had, stond ze er alleen voor met vier jongens. Ik nam een beschermende rol op me. Tegelijkertijd was ik ook een boefje, hoor. Roken, blowen, zuipen.’

Na de mavo meldde hij zich bij Defensie. ‘Daar vond ik het vaderlijke gezag, de structuur en discipline die ik nodig had, en vooral ook de waardering voor wat ik deed en hoe ik het deed.’ Tijdens de soul searching gedurende zijn burn-out ontdekte hij dat hij veel in zijn leven gedaan had om gezien te worden. Naast de gesprekken met de maatschappelijk werker had hij nog twee belangrijke pijlers die hem hielpen een nieuw pad in te slaan. De ontmoeting in 2016 met Evelien, die zijn vrouw zou worden. En, samen met haar, de ontdekking van yoga. Hun relatie was in het begin vooral licht en vrolijk, maar kwam in een stroomversnelling toen bleek dat Eveliens moeder ernstig ziek was. Het bracht hen dichter bij elkaar.

Het sportieve stel beoefende crossfit, een combinatie van gewichtheffen, atletiek en gymnastiek. Vanuit een behoefte om de spieren ook wat meer te strekken, kwamen ze bij yoga terecht. Al snel wilden ze meer weten over de filosofie achter yoga.

Bezemsteel en elastiek

‘Yoga vraagt een andere benadering dan het extreme sporten dat ik soms heb gedaan,’ zegt Sebastiaan. ‘Het gaat om niet oordelen, en luisteren naar je lichaam. En vooral ook de ademhaling en meditatie – die waren voor mij heel goed, omdat ik vanuit die burn-out hyperventilatie en slaapproblemen had ontwikkeld. Daar heb ik nu geen last meer van.’

Ze besloten in het Indiase Goa een traditionele lerarenopleiding te volgen. Sebastiaan: ‘Ter voorbereiding had ik alles gelezen over yoga en de filosofie. Maar die leraren daar hebben yoga vanaf de wieg meegekregen, en dan komt een Hollander die net een jaartje bezig is even interessant doen. Ik besefte dat ik wel íets wist, maar dat het daarmee ophield. Ik leerde al snel dat ik gewoon mijn mond moest houden en moest luisteren.’

De Indiase opleiding gaf het stel de basis en inspiratie om een eigen yogavorm te ontwikkelen: Yogability. Een yogavorm met aandacht voor fitheid, lichaamsbewustzijn en de acceptatie daarvan, een vorm die toegankelijk is voor iedereen. ‘Laatst gaf ik les aan een man met artrose die dacht dat yoga voor hem niet geschikt was. Veel mensen associëren yoga toch met lenig moeten zijn, al is dat helemaal niet nodig. Ik heb de houdingen voor hem aangepast. Zelf doe ik ook niet alle poses, omdat ik een afwijking heb aan mijn heupen.’

Hij vervolgt: ‘Waar binnen de traditionele yoga hoofdzakelijk de nadruk ligt op flexibiliteit met een filosofische grondslag, richten wij ons vooral op het ontwikkelen van mobiliteit. Simpel gezegd: een combinatie van flexibiliteit, kracht en controle. Dit doen we door praktische oefeningen te integreren in onze flows. Oefeningen die een directe relatie hebben met bewegingen in het dagelijks leven, zoals fietsen, boodschappen doen, een kind uit de kinderwagen tillen. We gebruiken hierbij hulpmiddelen zoals een bezemsteel of elastiek. Door de oefeningen ontwikkel je kracht en soepelheid. Doordat we onze flows koppelen aan de praktijk van alledag, bereiken we ook veel mensen die menen dat yoga “zweverig” is.’

Opener

Nu, drie jaar na zijn burn-out, is er veel veranderd. Samen met Evelien verzorgt hij yogalessen en schreef hij het boek Functional Yoga. Een deel van de opbrengst gaat naar het project Surfivor, een stichting die surftherapie biedt aan mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Daarnaast werkt hij nog steeds bij Defensie, maar nu op kantoor. Een deel van zijn uren besteedt hij aan yogales binnen het leger. ‘Het leger is helemaal niet meer zo’n stoer en gesloten bolwerk als het was. Yoga is ook voor militairen geen taboe meer. Natuurlijk pas ik de les wel aan. Als ik vertel dat de Krokodil goed is voor de blaasmeridiaan kunnen ze daar niet zo veel mee. Ik probeer het nuchter en praktisch te vertalen.’

Ook is hij bezig om zich te scholen in het bieden van yoga voor mensen met PTSS. Dat vraagt om een zorgvuldige aanpak, zoals mensen laten kiezen hoe ze een houding uitvoeren, en ze niet met de rug naar de deur laten zitten, omdat dat bedreigend kan voelen.

Een nieuw leven ontstaat niet vanzelf, en dicht bij jezelf zijn brengt weer andere uitdagingen met zich mee. ‘Doordat ik zachter en opener ben geworden, krijg ik ook veel meer prikkels binnen. Daar moet ik een balans in zien te vinden. Hoe sluit ik mezelf op een goede manier af? De laatste jaren zeggen veel mensen tegen mij dat ze me veranderd vinden. Maar ik ben in wezen niet veranderd, ik heb mijn masker juist afgezet.’

Meer zien? Sebastiaan geeft op Yoga by Happinez een toegankelijke les.