Ze schijnen te bestaan: yogi’s die helemaal op de yogamanier leven. Ze mediteren, doen geen vlieg kwaad, oefenen asana’s en pranayama. Maar hoe haalbaar is dat voor een drukke Westerling? We vroegen het Olympisch kampioen en Elfstedentochtzwemmer Maarten van der Weijden, die met zijn stichting geld inzamelt voor onderzoek naar kanker.

Waarom kruiste je vol overtuiging tevredenheid aan, santosha?

‘Van thuis kreeg ik mee dat succes maakbaar is. Als je hard werkt en presteert, is dat jouw verdienste – en omgekeerd. Die jeugdles klopt niet, besefte ik toen ik op mijn negentiende met leukemie in het ziekenhuis belandde. Dit is pech, geen falen. Als ik genees, heb ik genoeg geluk gehad. Dat vind ik ook van mijn twee prachtige dochters en zelfs van succes, zoals mijn gouden medaille: grotendeels geluk. Dus dat mensen mij een held noemen? Daar kan ik weinig mee. Tevredenheid hangt trouwens ook samen met dankbaarheid. En ik heb veel om dankbaar voor te zijn.’

Als iemand weet wat doorzetten (tapas) is, ben jij het wel.

‘Voor mij heeft doorzetten met bewust kiezen te maken. Dat heb ik als jochie van mijn vader geleerd. “Geen zin om om vijf uur op te staan voor je zwemtraining? Jammer dan, want dit is jouw keuze; dan gá je er ook voor”, zei hij. In het ziekenhuis beloofde ik mezelf om te leven alsof elke dag mijn laatste was. Dat bleek sáái. Doelloos. Dus toen besloot ik weer te gaan zwemmen. Bewust kiezen helpt me op moeilijke momenten. Zoals bij de 11stedenzwemtocht in 2018. Na één dag voelde ik: ik red het niet. Die avond liet mijn vrouw Daisy me inzien waarom ik die tocht ook alweer wilde maken – om zo veel mogelijk geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Dan maakt het niet uit of je die finish haalt, elke meter erbij betekent meer geld voor het goede doel.’

Zit jouw gehechtheid (aparigraha) aan presteren je weleens in de weg?

‘Ja, soms wel. Ik wil altijd groter, meer, beter. Maar als je extreme doelen stelt, moet je het ook accepteren als iets niet lukt. Afgelopen januari deed ik weer een poging om in 24 uur een recordafstand te zwemmen, maar na 18,5 uur moest ik stoppen. Toen voelde ik een enorme compassie in het land. Het leek wel of er een collectieve kanteling plaatsvond in het idee van de maakbaarheid van succes: het is oké als je iets niet haalt. Een warme ervaring. Ik vind het een bevrijdende gedachte dat een droom stuk mag.’

Ben je goed in zelfbeheersing, brahmacharya?

‘Als je buitenproportioneel hebt nagedacht over wat je wilt, speelt zelfbeheersing geen rol meer. In aanloop naar de Olympische Spelen zat ik vijftien uur per dag in een zuurstoftentje. Mijn weloverwogen keuze voor het zwemmen dreef me. Bovendien, vanuit mijn overleversschuld – waarom had ik het geluk van kanker te genezen en hebben zo veel mensen dat niet? – vind ik dat lijden bij het leven hoort. De heersende filosofie is dat je comfort nastreeft, een makkelijk leven. Daar geloof ik niet in. Ik ben dankbaar dat ik er nog ben, en ja, dat mag soms pijn doen.’

Een klein kruisje bij yogaoefeningen, asana’s. Vertel.

‘Ter voorbereiding op de 11stedenzwemtocht adviseerde mijn fysiotherapeut me mijn spieren lang te houden. En zo belandde ik op de yogamat, rekkend en strekkend. Mooi om te zien welke paden naar yoga leiden. Ik kwam er vanuit de sport, anderen vanuit spiritualiteit, bijvoorbeeld. Mijn favoriete oefening? De Ploeg, denk ik.’ Lacht: ‘Misschien ook omdat het de laatste in onze reeks is. Na afloop voelt mijn hoofd lichter, mijn lijf comfortabeler. Maar ja, ik blijf wel een man van het spelletje en de doelen. Dat mis ik in yoga.’

Hoe behou jij je enorme focus, dharana?

‘Ik kan behoorlijk met mijn hoofd in de toekomst zitten. Behalve als ik zwem. Dan telt alleen het nu. Als er tijdens een race onverwachte dingen gebeuren en ik mijn concentratie dreig kwijt te raken, loop ik alle mogelijke scenario’s af. Ook het slechtste scenario, ja, terwijl veel mensen juist uitgaan van het beste als een beloning voor hun arbeid. Tijdens de 11stedenzwemtocht vorig jaar was het spannend of ik maandagavond om half acht zou finishen. De NOS en heel Nederland zaten op me te wachten. Toen gaf ik mezelf de ruimte: oké, in het ergste geval finish ik dinsdag, maar is dat zo vreselijk? Zo herpakte ik mijn focus en haalde ik toch die maandagavond.’

Maar je mediteert (dhyana) niet om je concentratie te vergroten?

‘Nee, omdat zwemmen als meditatie voelt. Ik heb dan maar één taak. Linkerarm, rechterarm, linkerarm, rechterarm… Dan vervaagt alles, een heerlijk opgelucht gevoel geeft me dat.’

Meer info: beter.nu

Beeld: Iris Planting