Is het de bonte mix van culturen, is het de eilandsfeer, zijn het de ademhalingsoefeningen? Hoe het precies komt, weet Heleen Peverelli niet. Maar tijdens haar verblijf op het Keniaanse eiland Lamu voelt ze hoe haar kritische geest een stap opzij doet, om plaats te maken voor iets zachters.   

Op een piepklein vliegveldje midden in Kenia zitten een paar Afrikanen op hun hurken vliegtuig-banden te verwisselen. Met roestig gereedschap, volgens mij. Geen prettige aanblik voor iemand met vliegangst. En dat was nog maar de tussenstop. We vliegen verder naar een nog kleinere zandhoop: het vliegveld van Lamu, een eiland voor de kust van Kenia. Hier ben ik een kleine week te gast bij de Nederlandse yogadocente Monika Fauth, die er een prachtig verblijf heeft gebouwd. We worden opgehaald met een bootje, en alle reisstress verdwijnt. Ik glijd met mijn vingers over het zachte hout van de zelfgemaakte boot, die versierd is met paarse bougainville. De zon schittert in het water, het briesje is zwoel en aan de overkant zien we de Afrikaanse huizen van het stadje opdoemen.

‘Hier op het eiland heerst een bijzondere energie,’ zegt Monika, die ons opwacht op het witte strand. ‘De energie van de oceaan, en van de mix van culturen die hier woont. Swahili, Kikuyu, Masaï, westerlingen.’ Die energie is voelbaar, en zal de komende dagen nog veel met mij doen.

Monika gaat ons voor naar haar paradijselijke guesthouse. Een overdadig groene tuin met palmen, bananenbomen, hibiscus, bougainville. Het huis zelf is ruim en koel, elegant en smaakvol ingericht, met zacht aanvoelende stenen vloeren, relaxte hangbedden en grote houten tafels. Gebouwd samen met haar man Banana. Die echt zo heet – en dan heeft hij ook nog een ietwat gezette broer met de naam Water Melon.

Een broodje delen

Later, tijdens een wandeling over de verlaten witte stranden, zal Monika mij haar levensverhaal vertellen. ‘Op deze plek ontmoette ik Banana, nu tien jaar geleden, tijdens een vakantie. Ik had een broodje in mijn hand en hij kwam me tegemoet. Zomaar ineens, out of the blue, vroeg ik hem: “Zullen we mijn broodje delen?” En hij bood me een massage aan, waar ik mee instemde. Heel raar, dat zou ik normaal nooit gedaan hebben, een massage van zomaar een zwarte man.’

Zo begon hun liefdesverhaal, dat natuurlijk niet zonder pieken en dalen verliep. ‘Ik wist niet of hij echt van me hield, of dat hij alleen een uitweg zocht om zijn land te kunnen verlaten.’ Ze reisden samen door Afrika en ze leende hem geld om een guesthouse te bouwen. ‘Mijn familie dacht dat ik gek was geworden, geld geven aan een Afrikaan!’ Maar toen ze na weer veel reizen terugkeerde en zag wat hij had gebouwd, was ze om. ‘Zo’n prachtig huis, ik was ontroerd dat een Swahili-man zoiets kon maken.’ Ze trouwden, kregen twee kinderen, breidden het guesthouse uit en bouwden uiteindelijk hun huidige huis. Banana is een olijke man met een baardje en veel kleurige sieraden. Hij grinnikt: ‘Elke dag ging ik naar het strand. Ik vond daar altijd iets interessants: een mooi stuk hout, een vliegende vis. En op een dag vond ik mijn beeldschone vrouw.’ Hij geeft haar een kus.

Monika lacht, maar vertelt openhartig: ‘Getrouwd zijn met een Swahili-man is niet makkelijk. Hij is moslim, bijvoorbeeld. En de cultuur is anders. Mensen zijn hier niet zo direct, terwijl ik er makkelijk van alles uit flap. Als ik mijn ademhalingsoefeningen niet had gehad, had ik het niet volgehouden.’

Levenskunst

Monika vindt steun in haar yoga en haar Art of Living cursussen. De Art of Living Foundation is een internationale organisatie die actief is in 140 landen. Ze doen liefdadigheidsprojecten en geven cursussen met als doel mensen gezonder en gelukkiger te maken. De kern wordt gevormd door uitgebreide ademhalings-oefeningen, die zorgen voor meer energie en minder stress in je leven.

Monika is hier zo enthousiast over dat ze het liefst het hele dorp Art of Living ziet doen. Banana moet er nu voor de tweede keer aan geloven. Met lichte aarzeling onderwerpt hij zich aan de wens van zijn vrouw. ‘Voor mij geldt het vissen als meditatie,’ lacht hij. ‘Ik sta ’s ochtends niet in de file, zoals jullie in Nederland. Ik stap in mijn bootje, zie de zon opkomen, de dolfijnen springen…’ Daar moet Monika hem gelijk in geven. ‘Dat leer ik nog elke dag van Banana. Afrikanen leven honderd procent in het nu. Maar,’ knipoogt ze, ‘een beetje plannen kan geen kwaad.’

En Banana geeft op zijn beurt toe dat de Art of Living cursus hem wel veel heeft gebracht. ‘Zoals laatst, alles ging verkeerd. De motor van de boot werkte niet, ik verloor een vis van vijftig dollar. Ik dacht: dit wordt een vreselijke dag.’

Monika vult aan: ‘Twee jaar geleden had je je boot waarschijnlijk nog in stukjes gehakt van boosheid, maar nu stapte je even uit jezelf. Je bekeek de situatie van een afstandje.’

Ademhaling als gereedschap

Benieuwd geworden naar die geroemde Art of Living, kan ik direct aanschuiven. We zitten op de vloer van de overdekte yogaruimte, met uitzicht op de bananenbomen. Zeven westerlingen en zeven lokale cursisten. Volgens goed Art of Living gebruik sponsoren de westerlingen een deel van het cursusgeld van de locals. Onder hen een vrouw uit de buurt die massages geeft, een jonge student en een welzijnswerker met de bijzondere naam 250 (spreek uit: Two Fifty).

Onze docente is de 37-jarige Versha, een Zambiaanse van Indiase afkomst. Achter zich heeft ze een altaartje gemaakt met daarop een foto van de oprichter van Art of Living, de 53-jarige Sri Sri Ravi Shankar. Een vriendelijke man met een lange baard, geheel in het wit gekleed. Ze heeft hem ook als screensaver, want ‘als je van iemand houdt, wil je graag zijn foto bij je dragen. Hij is mijn vader, mijn moeder en mijn beste vriend. Ik kan hem alles zeggen en hij geeft alleen liefde, geen oordeel.’

Art of Living geeft je gereedschap voor het dagelijks leven, leer ik. Naast een flinke dosis theorie en oefeningen, leer je een cyclus van verschillende soorten ademhalingen. Zoals de Victory breath of Ujjayi ademhaling, die ik ook ken van mijn yogalessen: uitademen met een soort zeegeruis achter in je keel. ‘Als je gestrest bent, hoef je alleen maar een paar keer diep in en uit te ademen volgens deze methode,’ zegt Versha. En hoewel dat natuurlijk niet nieuw voor me is, is het wonderlijk hoe vaak je dat in het dagelijks leven vergeet. Een andere ademhalingsoefening is de Bhastrika ademhaling, waarbij je met kracht uitademt door je neus en je armen in de lucht steekt met wijdopen handen.

Maar eerst heeft Versha wat regels voor ons. De komende dagen mogen we niet roken, niet drinken – ‘Als ik morgenochtend alcohol ruik, stuur ik diegene meteen weg’ – geen mobiele telefoons, en we krijgen huiswerk op. ‘Kunnen jullie alle oordelen laten varen en helemaal open zijn?’ Ik doe mijn best, maar voel wel meteen weerstand. En ik zet vraagtekens bij de stellige feiten die Versha presenteert, en die volgens haar allemaal wetenschappelijk bewezen zijn. Zo zouden er zeven lagen van het bestaan zijn: het lichaam, de ademhaling, de geest, het geheugen, het intellect, het ego en het zelf. En: twintig procent van de gifstoffen in ons lichaam wordt afgevoerd via zweet, tachtig procent via de ademhaling.

Ik ben moe van anderhalve dag reizen, ik word ongedurig en neem uit verzet een extra lange wc-pauze. Als ik terugkom, staat 250 mij op te wachten: ‘Was je aan het vluchten? Je mag niet wegrennen, hoor.’ Ik zucht maar eens diep.

Die avond heb ik knallende koppijn. Het leed wordt gelukkig verzacht door een maaltijd met de meest verse vis die ik ooit heb gegeten. En dan dat zalige hemelbed! De klamboe is aan alle kanten strak ingestopt, de punt van het laken is omgevouwen met een roze bloemetje erop. Wat word je hier heerlijk verzorgd, denk ik gelukzalig voordat ik in een diepe slaap wegzink.

Kunnen jullie alle oordelen laten varen en helemaal open zijn?

Zachtheid

De volgende ochtend geeft Monika een ontspannen yogales en ’s middags stap ik met een zo open mogelijke geest de cursus in. We doen een oefening. Versha stelt ons een vraag, die we in tweetallen moeten bespreken: ‘Wat heb je nodig om gelukkig te worden?’ Ik overzie mijn leven, denk diep na, maar besluit uit de grond van mijn hart dat ik waarlijk niets meer nodig heb om gelukkig te worden. Mijn gesprekspartner, de jonge Keniaan Msalam, weet wel een paar voorwaarden: ‘Als ik in Nairobi ben, als ik daar kan studeren.’

Het punt dat Versha gaat maken, kan ik al een beetje zien aankomen: je stelt altijd doelen, maar geluk is niet iets wat buiten je ligt, of in de toekomst. ‘Happiness is right here, right now!’ En onmiddellijk doet mijn kritische geest weer z’n werk: wisten we dit niet allang? En: is het voor mij niet een stuk makkelijker om right here, right now gelukkig te zijn dan voor Msalam?

Gelukkig krijgt mijn hoofd rust in de volgende ademhalings-oefening, de Sudarshan Kriya. Door deze manier van ademhalen krijg je een heldere geest en een gereinigd lichaam. We ademen in op de klank So – wat zoveel betekent als ‘Ik ben’ – en ademen uit op Ham – ‘dat’. Dit ben ik, een soort mantra om contact met jezelf te maken. Tijdens deze kriya gebeurt er van alles in mijn lichaam en mijn hoofd. Rugpijn, hoofdpijn. Ik ben bang om weer zo’n knallende koppijn te krijgen, en ik verzet me. Aan de andere kant: als je er niet helemaal voor gaat, ervaar je natuurlijk ook niets. Ik geef me over. Ik voel rare tintelingen op mijn wangen, word bijna high. Doordat ik de halve dag heb liggen wiegen in mijn hangbedje, heb ik tijdens de ontspanningsoefening het gevoel alsof ik zweef. Ik ben bijna in de wolken, alleen af en toe onderbroken door het zachte gesnurk van Banana naast me, die heerlijk in slaap is gevallen…

Hakuna Matata

Voor de kust liggen zelfgemaakte houten bootjes, met prachtige spirituele namen als Hakuna Matata en Halinishi (‘alles wat in je hart zit en daar altijd blijft’). We nemen zo’n bootje naar het stadje en kijken onze ogen uit. Ik heb nog nooit zo veel verschillende soorten mensen en culturen door elkaar gezien: vrouwen helemaal in het zwart, maar wel met knalroze slippers, vrouwen in Afrikaanse bloemetjesjurken en kleurige hoofddoeken, bedelaars, jongens met reggaemutsen, traditioneel geklede Masaï met ringen om hun nek en oorbellen van tien centimeter lang, vrouwen met enorme billen in strakke spijkerbroeken. Het is wat Monika had gezegd: wat een energie, wat een ervaring! Ik ben er stil van, zo veel bijzondere schoonheid bij elkaar.

Is het inderdaad de energie van dit eiland? Zijn het de ademhalingsoefeningen, waar je open en gevoelig van wordt? Is het de groep, die steeds meer een eenheid vormt? Is het het klimaat, en de verrukkelijke visjes? Feit is dat ik steeds zachter word, en mijn kritische houding heb laten varen. Misschien vind ik de antwoorden niet in de woorden van Versha. Wat ik soms open deuren vind, kunnen voor anderen openbaringen zijn. Het maakt me ook niet uit, de ademhaling en de meditaties doen me steeds meer in de wolken zweven en ik geniet met volle teugen.

Het voelt goed, je weerstand laten gaan, niet altijd maar meteen oordelen

Het voelt goed, je weerstand laten varen. Niet altijd maar op het puntje van je stoel zitten, niet meteen oordelen. Je overgeven aan het moment, meer vanuit zachtheid leven. Als je openstaat voor wat zich voordoet, maak je pas echt contact met mensen. Als Monika indertijd op het strand niet open had gestaan, had ze Banana immers ook nooit leren kennen?

De laatste dag zijn we allemaal uitgelaten en liefdevol. Voor de allerlaatste opdracht zitten we tegenover elkaar, twee aan twee. We moeten elkaars hand vasthouden en elkaar minutenlang in de ogen kijken. ‘Accepteer je die ander helemaal, zonder oordeel?’ Ik kijk de vrouw tegenover me aan, een vrouw die me in het begin niet speciaal was opgevallen, en voel me zacht worden. Wat een lieve ogen heeft ze. Daar zit een bijzonder mens. Ik voel haar energie door mijn handen stromen. We sluiten onze ogen, en diep vanuit mijn onderbuik stroom ik over van liefde. Ik voel intense dankbaarheid voor mijn leven, dat ik dit moment mag meemaken met al deze mooie mensen. Liefde voor mijn kleine meisjes thuis, mijn lieve man. Op dat moment klinkt muziek uit de luidsprekers. Bryan Adams: ‘Everything I do, I do it for you’. Al mijn verdedigingsmuren, mijn waakhonden, mijn cynisme, voor even zijn ze weg en de tranen stromen over mijn wangen. Natuurlijk is er in mijn achterhoofd nog een stemmetje dat zich afvraagt of dat wel kan, huilen op Bryan Adams, maar ook dat laat ik gaan.

Ik neem afscheid van Monika en Banana met een intense knuffel en een grote dankbaarheid voor deze bijzondere week. Met het heilige voornemen om elke dag mijn ademhalingsoefeningen te doen, en iets van de zachtheid mee te nemen naar huis.

Voor meer informatie over The Art of Living in Nederland zie de website.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Happy Soul Travel.

Beeld: Harold Pereira