Schrijver Serv Wiemers trok door Noord-Amerika om te ontdekken wat wij van indianen en hun spiritualiteit kunnen leren. De basis van hun levensvisie: Mitakuye Oyasin, we zijn allen met elkaar verbonden. ‘Spiritualiteit is onze manier van leven, altijd, elke dag.’

Het is 21 juni, de zonnewende: de dag waarop de zon haar hoogste punt heeft bereikt. Ik rij door de Zwarte Heuvels, dat bijzondere gebergte precies in het midden van Noord-Amerika. Eromheen uitgestrekte prairies. De Zwarte Heuvels zelf vormen een labyrint van hoogten en valleien, dicht begroeid met dennenbomen. Aan de oostelijke rand komen toeristen kijken naar de in de rotsen uitgehouwen hoofden van Amerikaanse presidenten. Maar hier, in het hart van de Heuvels, komen geen toeristen. Herten en een enkele bizon kijken verbaasd op. Op deze plek heeft mijn telefoon geen bereik meer. Het is fijn om even niet geleid te worden door mijn scherm, het versterkt het gevoel van een zijn met de omgeving.

In een afgelegen vallei zie ik langs de kant van de weg een stok omwikkeld met salie en rode linten. Verderop staat, verscholen achter dennenbomen, een tipi. Hier moet het zijn, het Zonnedanskamp van de Sioux. De Zonnedans is de meest heilige ceremonie van de prairie-indianen. Lange tijd was dit ritueel verboden door de Amerikanen; pas in 1978 konden de indianen hun ceremonie weer ‘bovengronds’ uitvoeren. De Zwarte Heuvels zijn net zo heilig. Hier spelen de scheppingsverhalen van de Sioux zich af en zoeken de indianen contact met de spirituele wereld.

Ik doe mijn schoenen uit – want je moet de aarde voelen, zo hoort dat bij een ceremonie. Ik loop door het hoge gras voorbij de tipi. Dieper in het bos hoor ik trommels en ik zie rook opstijgen tussen nog veel meer tipi’s. Voorzichtig loop ik naar het kamp om te leren over de indiaanse spiritualiteit.

Visie uit het Westen

Voor mindfulness, meditatie en spirituele wijsheden kijken we vaak naar het Oosten, naar de geboorteplek van yoga. Maar we kunnen ook naar het Westen kijken, naar de traditionele levenswijze van de oorspronkelijke bewoners van Amerika. En dan zien we verbazend veel overeenkomsten.

Lang werd gedacht dat indianen een ‘uitstervend ras’ waren. We zagen ze in films en avonturenboeken, en degenen die de genocide door de Amerikanen hadden overleefd zaten ergens opgesloten in reservaten. Maar indianen tonen veerkracht. Hun manier van tegen de wereld aan kijken is anders dan de Europese manier. Die indiaanse visie is springlevend; bij de honderden indiaanse volken en hier, tijdens de Zonnedans. Langzaam beginnen wij door te krijgen dat deze traditionele wijsheden veel waarde hebben, ook en vooral voor ons ‘moderne’ leven.

De balans herstellen

De essentie van de indiaanse levensvisie is verbondenheid. Mitakuye Oyasin in de Sioux-taal: ‘We zijn allen met elkaar verbonden’. Deze zin wordt uitgesproken aan het begin en het eind van gebeden en ceremonies. Indianen zijn doordrongen van het besef dat alles wat wij doen effect heeft op de rest van de wereld. Alles is met elkaar verbonden en alles is met elkaar in balans – of zou dat moeten zijn. Die verbinding is er niet alleen tussen mensen, maar ook met andere levende wezens, planten en dieren, en zelfs bergen en rivieren, water en grond. Voor traditionele indianen zijn niet alleen hun gezinsleden familie, maar ook Moeder Aarde en Vader Zon, en alle andere onderdelen van de schepping. Dat betekent veel: je familieleden laat je niet in de steek, daar ga je respectvol mee om en daar zorg je voor.

Ceremonies zijn erop gericht de balans te versterken of herstellen, en respect en dankbaarheid te tonen. Neem de Zonnedans. Die draait om verbinding met Moeder Aarde en dankbaarheid jegens Vader Zon. De dansers groeten de zon en dansen volgens vaste patronen, gericht op balans. Mannelijke deelnemers laten zich piercen door hun borst of rug, een vorm van zelfkastijding. Vrouwen kunnen wel meedoen aan de Zonnedans, maar niet aan de piercing. ‘In onze indiaanse spiritualiteit zijn we altijd gericht op harmonie,’ legt Madonna ThunderHawk, Sioux-grootmoeder en leider van de indiaanse vrouwenbeweging, uit. ‘Vrouwen hebben al bloed en pijn bij de bevalling. Met de Zonnedans wordt de balans tussen man en vrouw hersteld.’

Net als bij yoga gaat het bij indiaanse ceremonies om het ervaren van eenheid van lichaam en geest. Zonnedansers vragen het uiterste van hun lichaam (ze vasten ook vier dagen) en geven daarmee ruimte aan spiritualiteit. Volgens hetzelfde idee worden spiritueel leiders soms medicijnman genoemd. Er is geen scheiding tussen lichaam en geest, en dus ook niet tussen geestelijke en lichamelijke kwalen. De indianen hadden daarom geen aparte dokter voor fysieke aandoeningen, maar wel een geestelijk leider voor holistische genezing.

Zuiverende rook

‘Bij ons gaat het om spiritualiteit,’ zegt Madonna ThunderHawk. ‘Dat is anders dan religie. Het is een manier van leven, altijd, elke dag.’ Voor mij, als buitenstaander op bezoek bij indianen, uit die spiritualiteit zich in hun manier van denken en praten, en in hun rituelen. Zo beginnen bijeenkomsten met het branden van gedroogde salie of sweet grass (veenreukgras). Met de aangenaam geurende rook wordt de ruimte gezuiverd van slechte invloeden. Ook de aura’s van de aanwezigen worden gereinigd door de rook om iemand heen te laten waaien. Met beide handen schep je de rook uit de lucht en geef je je gezicht en lichaam een reinigend ‘bad’. Ook trommels worden vóór gebruik gereinigd en gezegend door middel van zo’n rookbad. Trommels creëren en balanceren spirituele energie; trommelslagen geven de hartslag van Moeder Aarde weer.

Dappere Vos, het voormalige stamhoofd van het Standing Rock-indianenreservaat, legt me uit hoe belangrijk het begrip verbondenheid is voor zijn traditie. ‘Alles wat beweegt, heeft een ziel. Als iets een ziel heeft dan zijn we verbonden, of het nu dieren zijn, gras, bomen… Ik ben niet groter of belangrijker dan enig ander levend wezen. Ik ben een onderdeel van het grote geheel. Dat begrijp je als je weet dat je verbonden bent met andere zielen. Dan kun je ook spreken met elkaar, misschien niet met woorden, maar wel onderbewust. Je voelt de band met land en water. Daarom doe je alles om dat te beschermen.’

Wees je bewust van wat je eet, wat je koopt, welke energie je in huis hebt, zegt Dappere Vos. ‘We moeten toe werken naar de verandering. Wij indianen voelen die verbinding nog en moeten ons inzetten voor de bescherming van water en de andere bronnen van het leven.’ En, vertelt hij, we moeten kijken naar het effect van ons handelen op de komende zeven generaties. Door zijn verhaal maakt hij van het streven naar duurzaam leven – biologisch, circulair, met hernieuwbare energie – een persoonlijke opdracht waar ieder op z’n eigen manier mee aan de slag kan.

Als ik de Zwarte Heuvels uit rij, zie ik op mijn telefoon dat ik weer bereik heb. Maar dat is wel een ander soort bereik dan het spirituele dat ik net met de Sioux-indianen heb meegemaakt. Dat laatste blijft bij me, ook als ik weer in de ‘bewoonde wereld’ ben.

Meditatie

Met je totemdier op levenstocht

Volgens de indiaanse spiritualiteit heeft ieder mens een dier dat hem kan helpen tijdens de levenstocht: een totemdier of krachtdier. Dit dier is als een spiegel van je ziel. Je krachtdier kan je helpen je eigen kracht aan te spreken en in balans te komen. Sommige mensen weten al welk dier dicht bij ze staat. Weet je dit niet, dan kun je de de komende tijd eens opletten welk dier regelmatig je pad kruist, fysiek of in boeken, gesprekken, op tv…

• In meditatie kun je contact maken met je krachtdier.
• Zoek een stille plek in de natuur, of kies een rustige plek in huis die je kunt verduisteren.
• Brand gedroogde witte salie of sweet grass (online verkrijgbaar) om jezelf en je omgeving te reinigen.
• Het ritme van een trommel of traditionele indiaanse muziek met fluit, drum en gezang kan je helpen in een meditatieve staat te komen. Zoek op ‘Native American’ of ‘Sacred Spirit’ muziek.
• Sluit je ogen en focus op jouw totemdier. Vooraf kun je een vraag formuleren die je het dier wilt stellen. Je kunt je voorstellen dat je in een landschap bent waar je graag verblijft, en dat je krachtdier naar je toe komt. Wat laat het dier je zien, horen, ruiken, voelen? Welke boodschap heeft het voor je? Wellicht gaan jullie samen op reis. Als het klaar is, bedank je je dier.
• Indianen zijn niet van de kloktijd. Een minuutje mediteren kan, twee uur ook.

Beeld: Unplash