Er is geen gescheidenheid en alles is met elkaar verbonden. Dat is heel in het kort de filosofie van advaita oftewel non-dualiteit. Wat gebeurt er als we dit idee omarmen, en welke rol kan yoga hierin spelen?

Het idee dat we in verbinding staan met alles, is al eeuwenoud. Het principe van advaita (‘geen-tweeheid’) werd al omschreven in de ‘Upanishaden’, heilige Sanskriet teksten van plusminus 800 vóór Christus.

In het Westen noemen we het meestal het non-duale denken of non-dualiteit. In de kern betekent het dat er geen gescheidenheid is. Jij en ik zijn geen twee. Een hond, een boom, een steen, een planeet en ik zijn geen twee. Iemand uit Azië en iemand uit Alaska zijn geen twee. We zijn met elkaar verbonden, en met alles om ons heen. Alles hangt samen met elkaar: leven en dood, goed en kwaad, geluk en ongeluk. Het een bestaat niet zonder het ander en het een draagt altijd elementen van het ander in zich mee. Het leven bestaat niet zonder de dood, goed niet zonder kwaad en geluk niet zonder ongeluk. Het is allemaal onderdeel van één proces.

In dit artikel schreven we ook al wat meer over advaita.

Het non-duale denken

Het non-duale denken is het best te omschrijven als een filosofie, een besef van hoe het zou kunnen zijn. ‘Het is een verwijzing naar de waarheid en dus niet dé waarheid’, benadrukt Paul Smit in zijn zeer behapbare bestseller ‘Verlichting voor luie mensen’. Smit dompelt zich al zo’n twintig jaar onder in het onderwerp. Deze manier van naar het leven kijken heeft hem geholpen ‘uit de kramp te komen’. De kramp van frustratie over hoe dingen gaan en het commentaar van de ‘Muppets’ in zijn hoofd, zoals hij ze noemt. Het heeft zijn leven veel lichter gemaakt.

Geen ik

Als er geen tweeheid is, is er ook geen afgescheiden ‘ik’. De afgescheiden ‘ik’ bestaat niet in de non-duale manier van naar de wereld kijken. We zijn allemaal voortgekomen uit dezelfde stof. Paul Smit noemt ons ‘energie in beweging’. We hebben allemaal een andere verschijningsvorm, zo ook een hond, een boom, een steen en een planeet, maar we bestaan allemaal uit hetzelfde: trillende deeltjes. Dat betekent dat er geen ‘ik’ is dat doet, denkt en voelt. Er is alleen maar ‘bewustzijn’, en volgens Smit is hijzelf bijvoorbeeld niet meer en niet minder dan ‘bewustzijn in de verschijningsvorm Paul’. Wat dat bewustzijn precies is weten we niet, en dat pretendeert ook geen enkele non-dualist te weten.

Non-dualiteit en yoga

Kunnen we iets doen om dichter bij non-dualiteit te komen? Om onszelf te bevrijden uit de kramp van het denken en lichter te leven? Zowel Paul Smit als Pia de Blok geeft aan dat je in principe niks hoeft te dóén om non-dualiteit te ervaren. De Blok: “Het zit al in je, maar ben je dat ook bewust. Richt je er steeds opnieuw op. De beoefening van yoga is een goede ingang. Bij yoga is er eenheid van lichaam en geest. Non-dualiteit is eenheid van lichaam, geest en de bron. In mijn lessen heb ik altijd veel aandacht besteed aan stilte. In die stilte kun je ‘doorzakken’ naar de ondergrond van het bestaan, het besef van eenheid, van alles-zijn – ook je buurvrouw, want die is van dezelfde stof gemaakt als jij. Fysiek gezien ontstonden er losse delen na de oerknal. Energetisch gezien blijven al die deeltjes nog altijd met elkaar verbonden. Met ademoefeningen kun je dat ook ervaren, of tijdens stilteweekenden, stiltewandelingen, dansen. Het doel is om je bewust te worden van non-dualiteit. Een levende leraar die je daarin kan begeleiden is het best.”

Non-dualiteit kan tijdens verschillende vormen van yoga worden ervaren. Volgens Pia zijn Chakra yoga en pranayama extra geschikt. “Daarbij kunnen alle energieën zich ontplooien en oplossen, zodat je je realiseert dat je vrij bent van alles wat jou eerst vasthield.”

Kashmir yoga is ontstaan vanuit de advaita. Het is een meditatieve vorm van yoga waarmee je met subtiele bewegingen voorbij de grenzen van je fysieke lichaam probeert te gaan en te komen tot het loslaten van oordelen en gedachten. Zie het artikel over Kasmir yoga hier.

Komen en gaan

Ook Paul Smit roemt de leraar, omdat er tijdens het proces van ontwaken steeds vragen naar boven komen. Als er dan iemand is die je de inzichten weer voorspiegelt, ontstaat er sneller helderheid. Yoga kan hier ook aan bijdragen. Smit: “Maar dan wel een vorm waarin bewust-zijn centraal staat. Yoga kan je leren zien dat je al die gedachten en gevoelens niet zo serieus moet nemen. Het kan je even uit je hoofd halen, waardoor de herkenning sneller plaatsvindt. Alleen: een docent kan je niet verder brengen dan hij zelf is. Houd daar rekening mee bij je keuze voor een bepaalde les.”

De wereld blijft duaal

Het is moeilijk om non-duaal te denken. Onze wereld is nu eenmaal ingericht in termen van zwart-wit, goed-kwaad, mooi-lelijk et cetera. Omdat het een ook niet kan bestaan zonder het ander, is het zinloos om te proberen de dualiteit te vermijden. Dat is ook niet nodig, ons leven wordt juist spannend door de mix van ‘yin en yang, dag en nacht, succes en falen, winnen en verliezen, verdriet en plezier’, zo schrijft Paul Smit in ‘Verlichting voor luie mensen’.

Wel kun je meer gaan leven naar het idee van geen-gescheidenheid. Verdiep je in de ander, interesseer je voor het wereldbeeld van de ander, doorvoel hoe het is om de ander te zijn. Neem jezelf waar als onderdeel van alles en iedereen. Ook van iemand verderop in je buurt met wie het slecht gaat, een dakloze, een vluchteling, een slachtoffer van overstromingen aan de andere kant van de wereld en van Vladimir Poetin. Pia de Blok: “Je kunt wel denken: dat is een slecht mens en ik heb niks met hem te maken, maar dat is dus niet zo. Waarschijnlijk komen we verder door hem in onze gedachten liefde te sturen.”

*Dit artikel kom uit Yoga #4 2023 en is ingekort voor online. Meer lezen? Word dan nu voor een jaar lid en ontvang vier keer per jaar het magazine cadeau.