Freek en Fenneke Dam zijn niet alleen familie, ze geven ook samen retreats en de opleiding tot ademcoach. Volledig en met aandacht ademen brengt alles in het lichaam in beweging en geeft ruimte en lichtheid, weten ze beiden uit ervaring. ‘Het belangrijkste wat we anderen proberen mee te geven is dat alles er mag zijn. Dat je mag voelen wat je ervaart, zowel blijheid en plezier als verdriet en pijn.’

Hij weet het nog als de dag van gisteren, al gebeurde het bijna vijftig jaar geleden. Freek Dam, toen nog maar 19 jaar, nam deel aan een retreat met tweehonderd man in een dorpje op de Nederlandse hei. Elke dag om half zes op, mediteren, yoga, eten, spirituele uitwisseling, pranayama technieken. “Kortom, een volwaardig retreat programma,” zegt Freek met een lach. “Op een ochtend deden we een speciale Kundalini techniek, waarbij het zou kunnen gebeuren dat er energie vanuit de aarde omhoog kwam en door je lichaam heen trok. Dat was inderdaad precies wat er bij mij gebeurde. Er trok een energiestroom door me heen die zo sterk, zo explosief was, dat ik een half uur als verlamd op de grond lag. Ik kon me niet meer bewegen.”

Terwijl de rest van de groep doorging met het programma, bleef Freek alleen achter in de yogazaal. Hij voelde zich volkomen vredig en extatisch. “Mijn lichaamsbewustzijn verdween, terwijl mijn geest juist heel helder en aanwezig was. Ik voelde geen ongemak, pijn of verdriet, het was alleen maar stil en vredig in mij. Alsof ik bestond uit licht dat geen begin of einde kende. Na een tijd kon ik me weer bewegen, maar ik voelde me zo gelukzalig en stil dat ik de rest van de dag op die plaats ben blijven zitten. Ze moesten me aan het einde van de avond komen ophalen.”

Op zijn zestiende was hij begonnen met mediteren, tot verrassing van zijn ouders. “Ik was niet ongelukkig, maar voelde wel de diepe behoefte om fundamenteler te leven, fundamenteler te bestaan. Misschien komt dat bij mijn grootvader vandaan, naar wie ik ben vernoemd. Al in zijn tijd, begin van de vorige eeuw, was hij met spiritualiteit en vrede bezig, op allerlei manieren. Wellicht heeft hij dat doorgegeven.” Zo’n transformerende ervaring als tijdens dit retreat had hij nog niet eerder gehad, en die veranderde hem wezenlijk. “Het zwaartepunt van mijn bestaan verschoof. Bestaan voorbij denken, emoties, zintuiglijkheid en intuïtie was volstrekt natuurlijk en vanzelfsprekend. Een energetisch bewustzijn van waaruit je bestaat zonder dat een ‘jij’ daar bepalend in is.” Zijn verlangen naar verdere verdieping en verbreding bracht hem in contact met andere richtingen van zelfontwikkeling. Niet alleen volgde hij tal van spirituele trainingen, hij voltooide zijn studie psychologie, volgde later een studie in haptotherapie en beoefende vele jaren yoga, Tai Chi en Chi Gong.

‘Door diep te ademen in een bepaald ritme kan in het lichaam opgeslagen trauma loskomen en worden bevrijd’

Verlangen naar groei

Niet zo heftig, maar wel net zo diep transformerend was de eerste aanraking met die diepere bewustzijnslaag voor Fenneke (34). Ook zij had al vroeg interesse in spiritualiteit – it runs in the family. Haar moeder Marlies runt al jaren een yogaschool in Twello en door haar geïnspireerd volgde Fenneke, die studeerde aan de Toneelacademie in Maastricht, ook een opleiding tot Dru yogadocent. “Niet alleen vond ik het prettig om contact te hebben met mijn lijf, net als mijn moeder heb ik ook altijd dat verlangen gehad naar groei. We doen beiden allerlei trainingen om zo veel mogelijk te leren en te groeien.”

Ook via Freek kreeg ze dat mee. Hij is haar oom, de broer van haar vader, maar werd tijdens haar tienerjaren haar ‘tweede vader’, zoals ze hem liefdevol noemt. Enige tijd na de scheiding van Fennekes ouders kreeg Freek een relatie met haar moeder, zijn voormalige schoonzus. “Vanaf mijn dertiende is hij in ons gezin, en ik beschouw hem ook echt als een vader. Ik ben door twee vaders opgevoed.” Ze wijst naar het huis even verderop, naast haar moeders yogaschool. “Daar woont mijn biologische vader. We hebben een geweldig goed en harmonieus contact met z’n allen en eten vaak samen. Die verbinding vind ik mooi en is tekenend voor hoe we als familie met elkaar omgaan.”

De roep om van ademwerk haar levenswerk te maken kwam toen Fennekes tante (een zus van haar moeder) een opleiding tot ademcoach volgde en haar vroeg om als ‘proefkandidaat’ te dienen voor de afstudeersessie. “We lagen in een ronde zaal allemaal op een matje, en ik was heel zenuwachtig. Ik durfde niet en voelde veel weerstand. Tijdens de sessie haalde mijn tante op een gegeven moment de docent erbij, omdat mijn hart zo snel klopte – ging dit wel goed? Tijdens de eindontspanning was iedereen stil, maar ik moest zó hard huilen. Er spoelde een golf van diep verdriet en eenzaamheid over me heen.

Later besefte ik dat het ging om die onzekerheid die zoveel mensen kennen: ben ik wel goed genoeg? Een overtuiging die mij als jongvolwassene vaak in de weg zat. Door die specifieke ademsessie transformeerden en verdwenen die gevoelens. Natuurlijk kan ik me nog onzeker voelen, maar me zo beperken als het me vroeger deed, doet het sinds die sessie niet meer. In de bus terug naar huis zag ik de wereld anders, scherper. Ik voelde een diepe innerlijke rust en een zekerheid dat ik hier op aarde iets te doen heb. Nog diezelfde dag heb ik me ingeschreven voor een opleiding tot ademcoach.”

‘Al ademend
leren we in aandacht te voelen wat
we onszelf in het verleden niet hebben toegestaan’

Transformatie

Ademen. Iedereen kan het, iedereen doet het, de hele dag door. Maar veel mensen ademen niet zo goed als ze zouden kunnen. Spanning of angst maken de ademhaling sneller, oppervlakkiger en hoger, meer in de borst dan in de buik. Daardoor treden er blokkades op in de energiestroom en kun je je futloos of neerslachtig voelen.

Ademhalingstechnieken kunnen deze blokkades weer in beweging brengen. En nog veel meer dan dat. “Dieper doorademen in een bepaald ritme brengt energie in het lichaam tot op celniveau in beweging,” legt Fenneke uit. “Daardoor kan diep in het lichaam opgeslagen trauma, verdriet, pijn of angst loskomen en worden bevrijd.” Zo worden lichaam en geest op een fundamenteel niveau geheeld en tot rust gebracht.

Dat simpelweg ademen zó transformerend kan zijn, is voor veel mensen een openbaring. Onder de naam Ademwerk leert en begeleidt Fenneke anderen in de bewust verbonden ademhaling, evenals andere transformerende ademtechnieken. Met Freek samen geeft ze retreats, zoals de Breath Intensive Retreat en de Opleiding tot Ademcoach. Vaak zetten mensen hun eerste stappen op dit pad pas als ze in hun werk of privéleven tegen een muur lopen of worden belemmerd door oude gedragspatronen. “Je leven reflecteert het onvermogen in jezelf dat je nog niet onder ogen ziet,” legt Freek uit. “Het zou mooier zijn om al eerder bij jezelf stil te staan, te verzachten en te verruimen.”

Je hoeft niet per se ongelukkig te zijn om ademwerk te gaan doen, benadrukt hij. Ook als je simpelweg verlangt naar meer ruimte, geluk en energie, is bewust verbonden ademen heel waardevol. “Als je je bewuster wordt van wat je van binnen ervaart en dat er laat zijn, ontstaat er eenheid tussen bewustzijn en je ervaring. Die eenheid lééf je dan veel meer. Ik vind het essentieel om te zeggen dat we oneindig gelukkig kunnen worden. Zoals bewustwording ook oneindig doorgaat. Als je denkt dat het klaar is, komt er stilstand in de manier waarop je leeft en met jezelf omgaat. Ademwerk brengt wat vastzit weer in beweging.”

Fenneke knikt. “De zuurstof die wij inademen zet ons lichaam om in levensenergie. Ademwerk is energiewerk: met behulp van de adem ontstaat een energiestroom in ons lichaam, die als een rivier de stenen en losse rommel meevoert. Het is een manier om je systeem op te schonen. En het fijne is dat je niet eens precies hoeft te weten wat voor stenen dat allemaal zijn. Het kan energetische ballast van vorige generaties zijn, of trauma uit dit leven, maar dat doet er niet zoveel toe. Het zit er blijkbaar, dus ga maar ademen, ga maar voelen en breng het in beweging.”

Ze hoort geregeld dat iemand tijdens een sessie emoties is tegengekomen waarvan hij of zij dacht dat het al was ‘opgelost’, omdat diegene er al eerder, bijvoorbeeld op meer cognitief niveau, aan had gewerkt. “Onzekerheid, het gevoel niet goed genoeg te zijn, is wat we het meest meemaken. Dat speelt bij vrijwel iedereen. Bij de een heeft dat geleid tot please gedrag, bij de ander juist tot terugtrekken of tot constant je best doen; iedereen ontwikkelt zijn eigen manier om daarmee om te gaan. Vrijwel iedereen komt dat tijdens het ademwerk weer tegen. De oefening is: kun je zijn met wat je ervaart en daarin ontspannen, zónder erop te reageren?”

Freek vult aan: “Het lijf liegt niet. We leren in aandacht te voelen wat we in het verleden niet hebben toegestaan. De persoonlijkheid probeert door middel van controle en herhaling veiligheid te creëren. Maar als je steeds blijft doen wat je deed, blijf je krijgen wat je kreeg. Mooi om de uitspraak Panta Rhei werkelijk voor de geest te houden: alles wat leeft, stroomt. Wat ik zo prachtig vind is dat als mensen beginnen te ervaren dat de energie weer stroomt, het lichter wordt in hun lijf. Het tintelt van binnen, zeggen ze dan.”

Fenneke: “Je opent jezelf op zoveel lagen: fysiek, energetisch, emotioneel. Daardoor voelen mensen na ademwerk meer ruimte in wie ze zijn en de keuzes die ze willen maken. Het belangrijkste wat we anderen proberen mee te geven is dat alles er mag zijn, zowel dag als nacht. Want donkerte en verdriet geven ook diepte en verbinding. Leren om alles wat je ervaart toe te laten zonder oordeel, zonder het weg te drukken of er iets mee te moeten, dat is ten volle leven.”

“Als ik er vanuit mijn persoonlijkheid naar streef een tekort in mezelf te compenseren, ontstaat er weerstand of strijd,” voegt Freek daaraan toe. “Dat gaat ten koste van mezelf of anderen. Als binnen- en buitenwereld steeds meer samenvallen, verloopt het leven organischer, gemakkelijker.”

Leren van elkaar

Liefdevol en harmonieus vullen Freek en Fenneke elkaar steeds aan tijdens het gesprek. Toch is hun samenwerking ook best een zoektocht geweest, vertelt Fenneke. “De eerste keer was tijdens een retreat in Mandali, Italië. Freek had me gevraagd hem te ondersteunen. Ik was net klaar met mijn ademopleiding en superzenuwachtig. Omdat hij zoveel meer ervaring had dan ik, had ik het gevoel dat mijn visie en mening er minder toe deden of minder serieus genomen werden. Het botste in het begin soms best wel tussen ons, omdat ik wel iemand ben die haar mond opentrekt als iets me niet bevalt.”

“Die kabaal maakt,” lacht Freek.

Fenneke knikt. “Die kabaal maakt, ja. Dan riep ik: ‘Ach, ga toch weg!’ en liep ik boos weg. Maar ik heb geleerd om dan terug te komen en te bespreken wat er in mij geraakt werd. Dan was het al snel weer oké.”

Freek: “De liefde tussen ons is zoveel fundamenteler en groter dan de pijn, onzekerheid of het ongemak dat we soms bij elkaar aanraken. Die liefde stelt ons in staat om naar elkaar uit te reiken en samen te groeien. Wat we in de opleiding vaak zeggen: ‘Don’t shoot the messenger’. Als je boos, agressief of verdrietig wordt, lijkt het vaak alsof dat komt door de ander. Maar meestal is dat niet zo. Als je je niet gezien voelde door je vader, kan de pijn daarover zich bijvoorbeeld tonen als wrokkigheid of onzekerheid als je baas niet genoeg complimenten geeft. Er wordt iets in jou getriggerd wat er al was. Mag je dat voelen? Eigenlijk is het mooi als zoiets gebeurt. Iets om dankbaar voor te zijn.”

Nog dagelijks leren ze van elkaar. Freek bewondert Fennekes speelse, menselijke en warme betrokkenheid waardoor iemand zich gezien weet en de veiligheid voelt die nodig is om te groeien. “Fenneke kan heel duidelijk en praktisch zijn. Door de vragen die ze stelt, nodigt ze mij steeds weer uit om concreet te maken wat ik ervaar en dat praktischer te verwoorden naar onze deelnemers. Daar heb ik veel in geleerd.”

Fenneke lacht. “Voor mij geldt juist het tegenovergestelde. Ik vind het lekker om te kunnen zeggen: zo is het. Als we het zo doen, dan leidt dat tot die uitkomst. Maar eigenlijk bestaat dat niet. Tussen zwart en wit bestaan ook ongelooflijk veel grijzen. Die nuances, die openheid, heb ik van Freek geleerd. En hij heeft me ook veel geleerd over de energetische gelaagdheid in een lichaam, en hoe je die lagen kunt bereiken en openen. Ik was me daar nog niet zo van bewust, ik zat meer op het fysieke en emotionele aspect. Freek heeft niet alleen een heel lief hart, maar ook een diep begrip van hoe een mens in elkaar zit. Als het gaat om wat er allemaal mogelijk is qua energetisch begeleiden, sta ik voor mijn gevoel nog aan het begin.”

“Ik ook, hoor,” zegt Freek met een glimlach. “Ook ik ben nog steeds eindeloos aan het leren.”

De retreats die Freek Dam en Fenneke Dam aanbieden bestaan, naast diverse ademtechnieken zoals de bewust verbonden ademtechniek, ook uit yoga, meditatie, Chi Gong en bio-energetica. Zie ademwerk.nl en ademwerkencoaching.nl.